„Jeśli sprawdzą się wszystkie założenia pilotażu Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego, za trzy lata będziemy mogli ogłosić zmianę systemową w całym kraju i wprowadzenie powszechnego modelu środowiskowego” – powiedział b. minister Zdrowia Marek Balicki na konferencji poświęconej powstającym centrom zdrowia psychicznego (CZP).
Obecnie powstaje w Polsce 29 CZP. Mają one zmienić obraz polskiej psychiatrii – przez lata opartej o leczenie szpitalne (izolacyjne) na rzecz modelu środowiskowego (blisko domu chorego, w trybie ambulatoryjnym). Centra mają powstać min. na Podkarpaciu, w Koszalinie, Tarnowie, Łodzi, Warszawie, Krakowie i innych miastach.
„1 lipca br. zaczął się formalny, systemowy proces zmian w opiece psychiatrycznej – właśnie w kierunku modelu środowiskowego. Przyjęliśmy program pn. „Pilotażowe Wdrożenie Centrów Zdrowia Psychicznego”, w którym w pierwszym etapie uczestniczyć będzie 29 jednostek. Obejmą swoim zasięgiem ok. 10 proc. dorosłej populacji w Polsce” – przypomniał Dariusz Poznański, dyrektor Departamentu Zdrowia Publicznego w Ministerstwie Zdrowia.
Dodał, że celem programu jest przetestowanie nie jego założeń merytorycznych, czyli sprawdzenia, czy psychiatria środowiskowa jest lepsza i bardziej adekwatna do potrzeb pacjentów z zaburzeniami psychicznymi, ale tego, czy pewne rozwiązania organizacyjne i finansowe będą stymulowały poprawę jakości i efektywności tej opieki.
Dlatego przy Instytucie Psychiatrii i Neurologii w Warszawie powstało biuro ds. pilotażu, którego zadaniem jest monitorowanie CZP, wspieranie ich i ocena jakości.
Czy w psychiatrii w ogóle można zmierzyć efektywność leczenia?
„Jednym z najlepszych, bo łatwo sprawdzalnych wskaźników jest liczba samobójstw. Jeśli na terenie działania centrum zacznie od wzrastać to będzie wiadomo, że działa on źle” – tłumaczy prof. Janusz Heitzman, dyrektor Instytutu Psychiatrii i Neurologii.
Przypomniał jednocześnie, że około 1/4 Polaków doświadcza w swoim życiu kryzysu psychicznego czy zaburzeń i „nie każdy jest w stanie się z takiego kryzysu bez profesjonalnej pomocy podnieść”. U 10 proc. rodaków stwierdzono zaburzenia nerwicowe, a blisko 12 proc. boryka się z różnego rodzaju uzależnieniami, głównie od alkoholu – wynika z raportu „Epidemiologia zaburzeń psychiatrycznych i dostęp do psychiatrycznej opieki zdrowotnej”.
„Do tej pory osoba doświadczająca kryzysu psychicznego, bądź jej bliscy, którzy obawiali się np. jej psychozy, byli właściwie pozostawieni sami sobie. Do wyboru bowiem mieli albo zapisanie się do kolejki w poradni zdrowia psychicznego, a ta może wynosić nawet 6 miesięcy, albo psychiatryczną izbę przyjęć. A wiemy już od dawna, że leczenie szpitalne po prostu się nie sprawdza” – wyjaśniał Heitzman.
„Dlatego chcemy pokazać inne oblicze opieki psychiatrycznej w Polsce. Ma to być opieka, która jest skoncentrowana głównie na pacjencie, jego rodzinie, potrzebach, ale też na wygenerowaniu jak największego potencjału” – dodawał Balicki, który objął funkcję dyrektora Biura ds. Pilotażu Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego.
Pacjent zgłaszający się do CZP będzie mógł otrzymać od razu – w punkcie zgłoszeniowo-koordynacyjnym, w przypadkach pilnych rozpoczęcie terapii nastąpi do 72 godzin. „To standard, którego do tej pory nie oferował polski system w żadnej dziedzinie” – podkreślał Balicki.
Czy CZP będą w stanie go zapewnić? Zdaniem Balickiego tak, bo będą one zupełnie inaczej rozliczane – każde dostanie stawkę 75 zł za każdego dorosłego mieszkańca zamieszkującego teren przez to centrum obsługiwane. „To o prawie 50 proc. więcej niż do tej pory wydawano w psychiatrii. To oznacza także, że mimo braków kadrowych będziemy w stanie przy tej samej liczbie personelu zapewnić opiekę znacznie większej liczbie chorych i to bez kolejek i terminów” – mówił b. minister.
Niestety wprowadzenie tej zmiany nie obyło się bez przeszkód – w Gnieźnie w środowisku lekarskim wybuchła niemal wojna o to nowe finansowanie. Duży jest także opór ze strony dyrekcji szpitali. Dlatego do tej pory podpisano zaledwie 4 umowy o powstaniu centrum. Balicki ma nadzieję, że pilotaż ruszy pełną parą w październiku.
Kolejnym krokiem będą reforma lecznictwa psychiatrycznego dla dzieci i młodzieży oraz terapia uzależnień.
