System opieki nas chorym z otyłością olbrzymią wymaga koordynacji. Niezbędne jest wprowadzenie zmian organizacyjnych, mających na celu zapewnienie ciągłości i kompleksowości opieki nad chorym. Dlatego należy utworzyć sieć referencyjnych ośrodków opieki koordynowanej (KOS-BAR), które oferować będą kompleksową opiekę specjalistyczną nad pacjentem otyłym. Konieczne jest także utworzenie Krajowego Rejestru Operacji Bariatrycznych opartego na rzeczywistych danych z NFZ i ZUS w celu bieżącej oceny opieki nad pacjentem oraz prognozowania trendów epidemiologicznych – postulują eksperci z Instytutu Zarządzania w Ochronie Zdrowia Uczelni Łazarskiego.
Jak wynika z najnowszej aktualizacji Światowego Indeksu Bezpieczeństwa Żywnościowego, opracowanego przez Economist Intelligence Unit (EIU) na zlecenie firmy DuPont, aż 25,2 proc. populacji Polski jest otyła. To o 2,9 proc. więcej niż średnia w Europie, która wynosi 22,3 procent.
W 2014 r. ponad 2,1 miliarda osób, czyli prawie 30% światowej populacji, miało nadwagę lub otyłość, a 5% zgonów na całym świecie dotyczył otyłości. Jeśli liczba zachorowań przyrastać będzie w takim tempie, do 2030 r. prawie połowa populacji dorosłych na świecie będzie miała nadwagę lub otyłość.
Według najnowszego raportu NFZ „Cukier, otyłość – konsekwencje”, który obrazuje skutki nadmiernego spożycia cukru, aż trzech na pięciu dorosłych Polaków ma nadwagę, a co czwarty jest otyły. Skala tego zjawiska systematycznie rośnie. Związek pomiędzy spożywaniem napojów słodzonych cukrem oraz wzrostem wagi i częstości występowania otyłości jest bardzo dobrze udokumentowany. Otyłość jest więc ogromnym problemem zdrowotnym i społecznym, który ma bardzo poważne konsekwencje. Ściśle powiązane z nadwagą i otyłością są trudne w leczeniu choroby, m.in. cukrzyca typu 2, nadciśnienie tętnicze, choroby pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych, bezdech senny, zaburzenia hormonalne. Według przedstawionych przez NFZ prognoz w 2025 roku na leczenie chorób związanych z otyłością wydamy o 0,3-1 mld zł więcej niż w 2017 roku, a liczba dorosłych osób z otyłością wzrośnie. Problem ten dotyczyć będzie 6,1 – 11,4 mln osób czyli otyłych będzie 26% dorosłych kobiet i 30% dorosłych mężczyzn.
Rosnąca częstość występowania nadwagi i otyłości stanowi coraz większe obciążenie finansowe dla systemów opieki zdrowotnej oraz społeczeństwa. Oprócz nadmiernych wydatków na opiekę zdrowotną, otyłość implikuje koszty społeczne i gospodarcze z powodu utraconej produktywności (absenteizm), niższej wydajności w pracy (prezentaeizm), śmiertelności i trwałej niepełnosprawności.
Analiza przygotowana przez ekspertów Instytutu Zarządzania w Ochronie Zdrowia Uczelni Łazarskiego pokazuje, że koszty pośrednie utraconej produktywności chorych z otyłością, szacowanych metodą kapitału ludzkiego (wskaźnik PKB na pracującego) wyniosły w 2015 r. 77,55 mln zł, a w roku 2016 od 85,14 mln zł. Dynamika zmian rok do roku kształtowała się na poziomie 110%. W 2015 r. wydatki ZUS na świadczenia związane z niezdolnością do pracy wyniosły łącznie 33 855,7 mln zł, w tym wydatki na świadczenia z tytułu otyłości (E66) wyniosły 24 207,100 mln zł.
W porównaniu z 2014 r. obserwujemy wzrost wydatków poniesionych na świadczenia z tytułu otyłości o 4,6%. Przy czym wysoki wzrost o 26,9% odnotowany został w przypadku wydatków na absencję chorobową. Otyłość to choroba powodująca czasową niezdolność do pracy zarówno mężczyzn jak i kobiet. W 2016 r. stanowiła ona przyczynę wydania zaświadczeń lekarskich w 5,4 tys. przypadków na łączną liczbę 102,8 tys. dni absencji chorobowej. W stosunku do 2015 r liczba zaświadczeń lekarskich wystawionych w związku z otyłością wzrosła o 15,2%.
Zachowawcze leczenie otyłości, a przede wszystkim otyłości olbrzymiej cechuje niska skuteczność oraz brak trwałych efektów. W licznych przypadkach po próbie leczenia zachowawczego następuje nawrót otyłości, często do wartości przekraczających wyjściowe, co prowadzi do postępu choroby.
Chirurgia bariatryczna jest obecnie najskuteczniejszym i najtrwalszym sposobem leczenia patologicznej otyłości, która dotyka w Polsce ok 700 tys. osób. Ten rodzaj chirurgii zapewnia znaczną utratę wagi i pomaga w ponad 40 schorzeniach związanych z otyłością, takich jak cukrzyca typu 2, choroby serca, obturacyjny bezdech senny i niektóre nowotwory, włączając zapobieganie im, łagodzenie ich objawów oraz ustąpienie.
„Obecnie, zgodnie z wynikami badań naukowych, zabiegi bariatryczne pozostają jedyną metodą leczenia otyłości olbrzymiej o udowodnionej skuteczności. Chirurgia przestała być jedynie leczeniem nadmiernej masy ciała. Znacznie istotniejsze są efekty metaboliczne zabiegu, prowadzące do ustępowania powikłań otyłości. Znajduje to potwierdzenie w licznych badaniach. Udowodniono, że leczenie operacyjne chorych otyłych wydłuża ich życie, jednocześnie znacząco poprawiając jego jakość” – wyjaśnia prof. dr hab. med. Andrzej Budzyński z Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Koszty chirurgicznego leczenia otyłości (w ramach grupy JGP F14) poniesiony przez NFZ w 2018 r. wyniósł 43,5 mln zł, co oznacza wzrost wartości świadczeń w stosunku do roku poprzedniego o blisko 7 mln zł. Świadczeniem objętych zostało 3 781 pacjentów o 510 więcej niż w 2017 r.
Dla uzyskania najlepszych efektów leczenia otyłości olbrzymiej oraz optymalizacji kosztów niezbędna jest opieka wielospecjalistyczna. Eksperci zgodnie uznają, że niezbędne jest wprowadzenie jednolitych standardów opieki nad pacjentami leczonymi chirurgicznie z powodu otyłości olbrzymiej. Kwalifikacja i przygotowanie chorego do zabiegu operacyjnego powinno się odbywać w zespole wielodyscyplinarnym.
„Najlepsze wyniki leczenia bariatrycznego osiąga się, jeśli wielodyscyplinarny zespół składa się z następujących specjalistów: internista; chirurg; anestezjolog; dietetyk; psycholog/psychiatra; pielęgniarka/pracownik socjalny. w skład którego wchodzą specjaliści z różnych dziedzin. Celem pracy zespołu jest przygotowanie chorych do leczenia chirurgicznego oraz nadzorowanie prawidłowego i niepowikłanego procesu utraty masy ciała zarówno we wczesnym, jak i odległym okresie pooperacyjny” – tłumaczy dr hab. med. Łukasz Kaska z Kliniki Chirurgii Ogólnej, Endokrynologicznej i Transplantacyjnej GUMed.
Kluczową rolę w pracach wielodyscyplinarnego zespołu odgrywa koordynator, sprawujący nadzór nad przebiegiem przygotowania do zabiegu i całego procesu leczenia. Powinien to być lekarz mający doświadczenie w zakresie leczenia i opieki nad chorymi z otyłością olbrzymią, optymalnie chirurg.
Z rekomendacji wynikających z raportu wynika zalecenie, aby zabiegi chirurgicznego leczenia otyłości były przeprowadzane w ośrodkach mających doświadczenie w chirurgii bariatrycznej i metabolicznej, posiadających zarówno wyszkoloną kadrę oraz niezbędny sprzęt.
„Ośrodki zainteresowane stosowaniem programów chirurgii bariatrycznej oraz rolą centrum kompetencji powinny spełniać wiele warunków niezbędnych do zapewnienia optymalnego przeprowadzania operacji bariatrycznej. Wymagane są odpowiednio znaczące nakłady finansowe i działania organizacyjne, aby sprostać coraz wyższym parametrom jakościowym związanym z zastosowaniem nowych technologii medycznych. Minimalna liczba wykonywanych zabiegów bariatrycznych w rozpatrywanym ośrodku powinna wynosić przynajmniej 150 operacji rocznie” – przedstawia prof. dr hab. n. med. Krzysztof Paśnik, Prezes Polskiego Towarzystwa Chirurgicznego.
„Efektywny i kompleksowy model opieki nad chorymi może istotnie poprawić sytuację chorych, a także zmniejszyć koszty ponoszone przez państwo, pacjentów i ich rodziny. Taki model powinien obejmować diagnozę, nowoczesne leczenie bariatryczne, porady psychologa, rehabilitację leczniczą oraz dietetyka” – dodaje dr. Jerzy Gryglewicz, ekspert Instytutu Zarządzania w Ochronie Zdrowia Uczelni Łazarskiego
W ramach pilotażu modelu KOS-BAR realizowane będą:
kompleksowe świadczenia dla pacjenta z otyłością olbrzymią u jednego świadczeniodawcy, wraz z premiowaniem jakości leczenia
plan leczenia jako optymalny element zarządzania chorobą
Ogólnopolski Rejestr Operacji Bariatrycznych
W przypadku Krajowego Rejestru Operacji Bariatrycznych potencjalnym podmiotem prowadzącym go powinien być ośrodek chirurgii posiadający wieloletnie doświadczenie w zabiegowym leczeniu pacjentów z otyłością leczonych zabiegami bariatrycznymi oraz doświadczenie w realizacji programów zdrowotnych. Rejestr powinien być prowadzony z wykorzystaniem systemu teleinformatycznego i doświadczeń odnoszących się do funkcjonujących już rejestrów w dziedzinach zabiegowych. Optymalny okres prowadzenia rejestru wynosi co najmniej 5 lat .
