Polskie pracownie diagnostyczne otrzymały certyfikat standaryzacji w zakresie oceny mutacji FLT3 u pacjentów z ostrą białaczką szpikową. Projekt wypracowania standardów został zrealizowany pod patronatem Polskiej Grupy ds. Leczenia Ostrych Białaczek u Dorosłych (PALG) we współpracy z Sekcją Hematologii Molekularnej PTGC.
Certyfikacja laboratoriów w oparciu o standardy najnowszych, molekularnych badań rekomendowanych przez European Leukemia Network (ELN 2017) ma zapewnić równy dostęp wszystkim pacjentom z ostrą białaczką szpikową do najwyższej jakości badań genetycznych. Ujednolicone standardy diagnostyczne prowadzić będą do optymalizacji leczenia, a tym samym podwyższenia poziomu opieki nad każdym chorym z ostrą białaczką szpikową w Polsce.
Ciągły postęp w dziedzinie badań genetycznych, w tym badań nad ostrą białaczką szpikową, doprowadził do pogłębienia istniejących już klasyfikacji i wyodrębnienia nowych typów choroby, które potwierdza się dzięki diagnozie wybranego markera genetycznego: mutacji lub genu fuzyjnego. Jednocześnie ostatnie lata przyniosły ogromny postęp w obszarze nowych terapii przeciw-białaczkowych, w tym rejestracje nowych cząsteczek terapii celowanych. Dlatego już w 2017 roku European Leukemia Network (ELN) przygotowała rekomendacje oparte na opiniach międzynarodowej grupy ekspertów w dziedzinie postępowania diagnostycznego i terapeutycznego w obszarze ostrych białaczek szpikowych.
Większość z proponowanych innowacji w diagnozowaniu, jak i leczeniu chorych, w tym z zastosowaniem terapii celowanej, opiera się o genetyczne testy, które ze znacznie większą precyzją określają prognozę, kierunek i etap leczenia, jak i progresję choroby.
Aby móc zastosować terapię celowaną u pacjentów z ostrą białaczką szpikową z mutacją FLT3 wymagane jest przeprowadzenie badania przesiewowego w kierunku obecności mutacji FLT3 ITD i TKD w czasie 48-72 godzin od momentu otrzymania materiału. Uzyskana standaryzacja ośrodków laboratoryjnych pozwala na realizację badań w tym czasie.
„Polska Grupa ds. Leczenia Ostrych Białaczek u Dorosłych wyszła z inicjatywą wdrożenia diagnostyki genetycznej w oparciu o najnowsze rekomendacje ELN 2017 w Polsce. Działania te oparte są o sieć referencyjnych laboratoriów genetycznych w dziedzinie diagnostyki AML, obsługujących kliniczne ośrodki hematologiczne w Polsce. Ponieważ o ile każda pracownia może wykonywać pierwszy etap badania NGS, jakim jest przygotowanie biblioteki, o tyle samo sekwencjonowanie nie było możliwe w każdej pracowni ze względu na ograniczenia sprzętowe” – wyjaśnia dr n. med. Marta Libura, koordynator projektu, odpowiedzialna za kontakt z laboratoriami referencyjnymi oraz ośrodkami klinicznymi PALG.
Cele standaryzacji badań mutacji FLT3 w polskich placówkach udało się wdrożyć pod względem:
• przesiewowych jakościowych oznaczeń obu mutacji FLT3 – ITD i TKD w czasie od 48-72 godzin od rozpoznania,
• półilościowego oznaczenia stosunku allelicznego FLT3 – ITD:wt (AR – Allelic Ratio).
„Dzięki standaryzacji pracownie będą gotowe do wyodrębnienia podgrupy pacjentów z ostrą białaczką szpikową FLT3(+), u których zastosowanie terapii celowanej pozwoli na zwiększenie odsetka remisji hematologicznej. Ocena natomiast AR FLT3 – ITD:wt pozwoli na ustalenie wskazań u chorego do allogenicznego przeszczepu szpiku. Wyniki badania półilościowego AR FLT3 – ITD:wt w kontekście międzynarodowym przedstawiają wyjątkowo duże rozbieżności, co potwierdza UK NQAS – międzynarodowa organizacja akredytująca laboratoria w UK. Po wdrożenie metodologii oznaczeń AR według protokołu Profesora Thiede, wyniki otrzymane przez Polskich diagnostów są porównywalne, a na pewno nie odbiegają od tych, uzyskanych przez laboratoria standaryzowane w ramach badania RATIFY” – dodaje Libura.
W planach PALG jest między innymi wprowadzenie standaryzacji w oznaczeniach choroby resztkowej MRD – minimal residual disease, a także badań sekwencjnowania najnowszej generacji.
U pacjentów, u których uda się uzyskać remisję hematologiczną, możliwe będzie monitorowanie choroby resztkowej (minimal residual disease; MRD) metodami molekularnymi, w celu monitorwania MRD u jak najszerszej grupy pacjentów z AML. Konieczne jest zatem wdrożenie technologii oceny nie tylko genów fuzyjnych (u ok. 30% chorych), ale także nowych markerów molekularnych, jakimi są mutacje genetyczne w obrębie genów NPM1, FLT3, IDH1/2 czy innych genach. Zastosowanie metody ilościowej oceny mutacji w obrębie NPM1, FLT3, IDH1/2 pozwoli na podwyższenie odsetka pacjentów podlegających monitorowaniu MRD do 60%.
Wprowadzenie powyższych oznaczeń będzie zależne od stworzenia w Polsce platformy wykonywania wysokoczułych technologii oznaczania MRD na rzecz pacjentów z OBSZ, w tym FLT3+.
Dodatkowo, wdrożenie badań ilościowych MRD o wysokim progu czułości w ramach realizowanego przez PALG projektu pozwoli na wdrażanie technologii przesiewowej detekcji markera FLT3-ITD o zwiększonym progu czułości wraz z kwalifikacją pozytywnych pacjentów (pomimo niskiego poziomu mutacji FLT3) do wdrożenia celowanej terapii i tym samym zmniejszenia u nich ryzyko nawrotu.
„Celem wdrożenia pełnej diagnostyki według standardu ELN 2017, niezbędna jest możliwość dostępu do badań NGS. Właśnie dlatego pod egidą PTHiT, z inicjatywy dr n. med. Agnieszki Pluty zorganizowana została seria szkoleń oraz warsztatów dla pracowni referencyjnych w tej dziedzinie (czerwiec 2019 – maj 2020). Ostatnie szkolenie w ramach kursu przewiduje się na maj/czerwiec tego roku. Ponieważ o ile każda pracownia może wykonywać pierwszy etap badania NGS, jakim jest przygotowanie biblioteki, o tyle samo sekwencjonowanie nie musi być możliwe w każdej pracowni ze względu na ograniczenia sprzętowe. Ważne jednak, aby każda pracownia, która wykonuje rutynowe badania w hematoonkologii, była przeszkolona pod kątem rutynowej aplikacji tej metodologii, mogła wykonać analizę sekwencji, podczas gdy etapy, które nie są osiągalne na miejscu, mogą być wykonane we współpracy z innymi pracowniami na terenie Polski” – uzupełnia Libura. – „W ramach projektu planuje się wypracowanie dodatkowego aspektu współpracy pomiędzy pracowniami wraz z ustaleniem poziomów referencyjności usług poszczególnych pracowni, które miałyby okazję wyspecjalizowania się w poszczególnych dziedzinach, pozostając w ścisłej współpracy z innymi pracowniami, o innym profilu referencyjności”.
Polska Grupa ds. Leczenia Ostrych białaczek szpikowych PALG stanowi sieć współpracy naukowej Polskich Ośrodków Hematologicznych – zarówno klinicznych, jak i laboratoryjnych. Dotychczas prowadzone przez PALG projekty wdrożeniowo-standaryzacyjne obejmowały unifikację standardów diagnostycznych na terenie Polski pod kątem: pakietu MINIMUM (podstawowy zestaw genów fuzyjnych oraz mutacji w OBSz) w latach 2016-2017.
Ostatnim projektem było przeprowadzenie standaryzacji oznaczeń mutacji FLT3: allelic ratio oraz mutacji TKD, które rozpoczęło się o 2018 roku i trwał do końca 2019.
Materiał został opracowany przez Biuro Prasowe Novartis w ramach IX Hematology Experts Forum, został skonsultowany przez dr n. med. Martę Liburę.
