Jest ich ponad 130 i stanowią poważny problem zdrowotny zarówno w Polsce, jak i na całym świecie. Liczby mówią same za siebie – nowotwory krwi doprowadziły do śmierci aż 165 tys. Europejczyków, te złośliwe były odpowiedzialne za 8% wszystkich zgonów z powodu nowotworów w Europie w 2017 roku. 28 maja to Światowy Dzień Walki z Nowotworami Krwi.
Co 30 sekund ktoś na świecie dowiaduje się, że ma nowotwór krwi.
Szacuje się, że w Polsce na nowotwory hematologiczne rocznie zapada około 10 tys. osób. Większość nowotworów krwi rozwija się w szpiku kostnym, w którym wytwarzana jest krew. Komórki macierzyste w szpiku kostnym dojrzewają i przekształcają się w trzy rodzaje komórek krwi: czerwone krwinki, białe krwinki lub płytki krwi.
Jak to możliwe, że krew, która ma za zadanie zwalczać zakażenia i zapobiegać krwawieniom przestaje pełnić swoją rolę? Nowotwór krwi powoduje, że właściwy proces rozwoju składników morfotycznych jest zakłócany przez niekontrolowany wzrost nieprawidłowego rodzaju komórek krwi. Komórki zmienione nowotworowo wypierają normalne komórki, blokują ich rozwój i uniemożliwiają krwi pełnienie wielu jej funkcji, takich jak zwalczanie infekcji, przenoszenie tlenu lub zapobieganie krwawieniom.
„Diagnostyka chorób krwi i szpiku – ze względu właśnie na objawy, które są niespecyficzne – jest trudna. Wciąż spotykamy pacjentów hematologicznych, którzy nie zwrócili uwagi na nocne poty, gorączkę, chroniczne zmęczenie, czy nawracające infekcje. Powiązali je ze zmęczeniem, przepracowaniem czy podeszłym wiekiem. Tymczasem okazało się, że były to sygnały wysyłane przez nasz organizm, alarmujące o tym, że dzieje się z nim coś nie tak. Dlatego ważne, aby edukować pacjentów, że jeśli obserwują u siebie niepokojące objawy powinni zgłosić się do lekarza. Lekarz prawdopodobnie zleci morfologię krwi obwodowej, która dostarczy wielu informacji o stanie zdrowia. Na jej podstawie można rozpoznać wiele nienowotworowych chorób krwi i szpiku, jak niedokrwistość, małopłytkowość czy zaburzenia krzepnięcia, oraz nowotworów hematologicznych” – wyjaśnia prof. dr hab. n. med. Agnieszka Wierzbowska, kierownik Katedry i Kliniki Hematologii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi.
Białaczka nie jest jedną chorobą. To szeroki termin określający nowotwór komórek krwi.
Rodzaj białaczki zależy od rodzaju komórek krwi, w których rozwija się nowotwór oraz od tempa ich wzrostu.
Białaczki dzieli się ogólnie na ostre i przewlekłe, w ramach których wyróżnia się 4 główne typy: ostrą białaczkę szpikową (AML) przewleką białaczkę szpikową (CML) ostrą białaczkę limfoblastyczną (ALL) oraz przewlekłą białaczkę limfocytową (CLL). Dzięki postępowi technologii tzw. sekwencjonowania naukowcy są w stanie dowiedzieć się więcej na temat genetycznych podstaw choroby. Do tej pory wyróżniono ponad 130 typów i podtypów nowotworów hematologicznych. Ich znajomość jest bardzo ważna, ponieważ determinuje decyzje terapeutyczne – właściwy sposób i przebieg leczenia. Najczęściej diagnozowanymi nowotworami krwi są chłoniaki nieziarnicze, przewlekła białaczka limfocytowa, ostra białaczka szpikowa, ostra białaczka limfoblastyczna i szpiczak mnogi.
Morfologia krwi obwodowej to badanie, które umożliwia oznaczenie poziomu poszczególnych składników krwi. Pokazuje jaka jest liczba poszczególnych rodzajów komórek krwi, jakie są ich wzajemne stosunki ilościowe, a także pozwala określić kształt, wielkość oraz zawartość konkretnej substancji we krwi.
Morfologia dostarcza szczegółowych informacji nie tylko o kondycji układu krwionośnego, ale niemal o wszystkich narządach naszego organizmu.
„Średnia liczba krwinek białych u diagnozowanego polskiego pacjenta wynosi powyżej 100 tys., podczas gdy u pacjenta w krajach Europy Zachodniej – 20-30 tys.” – tłumaczy prof. UJ dr hab. n. med. Tomasz Sacha z Katedry i Kliniki Hematologii Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie.
Tym samym zdradza kolejną ciekawą liczbę związaną z nowotworami krwi.
„Ta liczba jest niepokojąca, gdyż nieprawidłowości związane z chorobą hematologiczną mogą być odczytywane z morfologii krwi obwodowej często we wstępnej fazie choroby. Co to oznacza w praktyce? To, że polscy pacjenci do lekarza trafiają bardzo późno. Bywa, że dopiero gdy choroba przybierze postać zaawansowaną, a leczenie jest wówczas dużo trudniejsze” – dodaje ekspert.
W morfologii krwi ocenie podlegają 3 główne układy komórkowe: układ czerwonokrwinkowy, układ białokrwinkowy i płytki krwi. Do parametrów układu czerwonokrwinkowego zaliczamy: liczbę czerwonych krwinek (RBC), stężenie hemoglobiny (HGB), hematokryt, czyli stosunek objętości krwinek do osocza (HCT), średnią objętość krwinki czerwonej (MCV), średnią wagę hemoglobiny w krwince (MCH), średnie stężenie hemoglobiny w krwince (MCHC), miarę zróżnicowania wielkości erytrocytów (RDW) oraz liczbę retykulocytów (RET).
Głównym parametrem układu białokrwinkowego są: ocena całkowitej liczby krwinek białych (WBC), oznaczenie liczby każdego rodzaju krwinek białych w jednostce objętości (rozmaz krwi), granulocyty kwasochłonne (eozynofile), granulocyty zasadochłonne (bazofile), limfocyty i monocyty.
Do parametrów opisujących płytki krwi należą: liczba płytek krwi (PLT), średnia objętość krwinek płytkowych (MPV), tzw. odsetek dużych płytek (P-LCR) i wskaźnik anizocytozy płytek krwi (PDV).
Leczenie nowotworu krwi jest uzależnione od jego rodzaju, szybkości rozwoju, wieku pacjenta i wielu innych czynników. Do standardowych metod leczenia należą: przeszczep komórek macierzystych, radioterapia i chemioterapia. Przeszczep komórek macierzystych wprowadza do organizmu zdrowe krwiotwórcze komórki macierzyste dawcy. Można je pobrać ze szpiku kostnego, krwi krążącej lub krwi pępowinowej. Radioterapia może być stosowana do niszczenia komórek nowotworowych lub do łagodzenia bólu. Chemioterapia wykorzystuje leki przeciwnowotworowe w celu zakłócania i zatrzymywania wzrostu komórek rakowych w ciele. Czasem chemioterapia obejmuje jednoczesne podawanie kilku leków w ustalonym schemacie.
W ostatnich latach dokonał się ogromny postęp w leczeniu pacjentów onkologicznych. Do standardowego katalogu metod leczenia dołączają terapie celowane molekularnie (personalizowane), terapie genowe i komórkowe. Terapia celowana umożliwia stosowanie leku skierowanego bezpośrednio przeciw komórce nowotworowej, terapia genowa – odpowiednią modyfikację materiału genetycznego pacjenta w celach terapeutycznych, z kolei komórkowa opiera się na wykorzystaniu ludzkich komórek do regeneracji uszkodzonych tkanek lub narządów pacjenta.
