Przez wiele lat standardem w leczeniu osób z zakażeniem HIV był w schemat trójlekowy. Jednak od niedawna na rynku dostępne są dwa preparaty zawierające tylko dwa leki w jednej tabletce. Terapia dwulekowa jest znacznym uproszczeniem zarówno dla pacjentów, jak i lekarzy, i w związku z tym jest zalecana w międzynarodowych rekomendacjach. Zasadność stosowania terapii dwulekowej potwierdzają nowe dane, uzyskane w badaniu klinicznym GEMINI po 144 tygodniach leczenia oraz w badaniu klinicznym TANGO po 96 tygodniach. W obu dowiedziono wysokiej skuteczności przeciwretrowirusowej terapii dwulekowej, stosowanej u pacjentów z infekcją HIV, utrzymującej się przez odpowiednio 144 i 96 tygodni.
Każdego roku infekcję HIV rozpoznaje się u około 25 000 osób na terenie Unii Europejskiej. Ponieważ obecne leki przeciwretrowirusowe zapewniają długotrwałą supresję wirusologiczną i długie przeżycie, osoby zakażone HIV są leczone nimi nawet przez dziesięciolecia. Jednocześnie, 82 procent pacjentów leczonych na HIV przyjmuje codziennie co najmniej jedna inną tabletkę, związaną z terapią innego schorzenia. Ponad połowa pacjentów z HIV martwi się tym, że wraz z wiekiem będzie musiała przyjmować coraz więcej tabletek, 68 procent obawia się długoterminowych skutków ubocznych związanych z leczeniem HIV, a 72 procent jest otwartych na leczenie za pomocą mniejszej liczby leków, pod warunkiem, że pozwoli ono na supresję wiremii. Biorąc pod uwagę wszystkie te aspekty, bardzo istotnym kierunkiem badań nad leczeniem zakażeń HIV wydaje się być dążenie do upraszczania terapii i redukowania liczby leków przyjmowanych przez pacjentów. Obecnie na rynku dostępne są dwa preparaty, zawierające 2 składniki przeciwretrowirusowe, którymi można zastępować dotychczasowe, standardowe leczenie trójlekowe. Pierwszy z preparatów dwulekowych – Juluca, czyli połączenie dolutegrawiru z rylpiwiryną – został dopuszczony do obrotu na terenie UE w maju 2018 roku, drugi – Dovato czyli połączenie dolutegrawiru z lamiwudyną – w lipcu 2019 roku.
Skuteczność terapii dwulekowej nie gorszą niż terapii trójlekowej wykazało w 7 różnych randomizowanych badaniach klinicznych III fazy: GEMINI 1, GEMINI 2, TANGO, SWORD 1, SWORD 2, ATLAS i FLAIR. Kluczowe i stanowiące podstawę rejestracji preparatu Dovato były wyniki badań GEMINI 1 i 2 (Efficacy, Safety, and Tolerability Study Comparing Dolutegravir Plus Lamivudine with Dolutegravir Plus Tenofovir/Emtricitabine in Treatment-Naive HIV-infected Subjects), w których uczestniczyło ponad 1400 dorosłych zakażonych HIV-1. W badaniach tych zaobserwowano co najmniej równoważną skuteczność schematu leczenia obejmującego dolutegrawir (DTG) w skojarzeniu z lamiwudyną (3TC), którą wykazano na podstawie odsetka pacjentów z mianem wiremii HIV-1 RNA w osoczu < 50 kopii/ml w 48. tygodniu (co jest standardową metodą oceny skuteczności terapii zakażeń HIV) w porównaniu z trójlekowym schematem opartym na dolutegrawirze oraz dwóch nienukleozydowych inhibitorach odwrotnej transkryptazy (NRTI): fumaranie dizoproksylu tenofowiru/emtrycytabinie (TDF/FTC) – u wcześniej nieleczonych dorosłych zakażonych HIV-1. Ponadto w grupie otrzymującej terapię trójlekową częściej występowały objawy niepożądane związane z leczeniem niż w grupie otrzymującej terapię dwulekową.
Obecnie dostępne są już wyniki przedłużonej fazy badań GEMINI 1 i 2 oceniające efekty terapii dwulekowej vs trójlekowej po 144 tygodniach.
„Nowe dane potwierdzają wcześniejsze wnioski: terapia dwulekowa ma taką samą skuteczność jak trójlekowa (jeśli za miarę skuteczności przyjmuje się miano wiremii HIV-1 RNA w osoczu), nie powoduje lekooporności i wiąże się z mniejszą liczbą działań niepożądanych. Jeśli więc osiągamy ten sam efekt, stosując terapię za pomocą mniejszej liczby komponentów przeciwretrowirusowych, nie ma potrzeby stosować leczenia z większą liczbą leków” – wyjaśnia prof. Pedro Cahn, ekspert chorób infekcyjnych z Buenos Aires University Medical School, główny badacz w badaniu klinicznym GEMINI.
Podobne wnioski płyną z randomizowanego badania klinicznego TANGO (Switch Study to Evaluate Dolutegravir Plus Lamivudine in Virologically Suppressed HIV Type 1 Positive Adults) z udziałem ponad 700 dorosłych pacjentów z infekcją HIV i z niewykrywalną wiremią. Pacjenci włączeni do badania byli uprzednio leczeni schematem trójlekowym opartym na alafenamidzie tenofowiru (TAF). W trakcie trwania badania u części z nich zmieniono dotychczasowy schemat leczenia na terapię dwulekową tj. połączenie dolutegrawiru z lamiwudyną Po 96 tygodniach okazało się, że skuteczność terapii dwulekowej i trójlekowej są równoważne: wiremia poniżej 50 kopii RNA wirusa HIV-1 na 1 ml osocza utrzymywała się u 86 procent pacjentów z ramienia terapii dwulekowej i u 79 procent pacjentów kontynuujących leczenie schematem trójlekowym opartym na TAF. Porównywalny był też profil bezpieczeństwa oraz liczba pacjentów, którzy przerwali leczenie z powodu działań niepożądanych. Oba schematy nie wiązały się z ryzykiem rozwoju lekooporności.
Marta Koton-Czarnecka
