W Polsce wskaźnik liczby dawców narządów na milion mieszkańców, w tym dawców żywych, jest jednym z najniższych w Unii Europejskiej. Widać to, niestety, w malejącej liczbie przeszczepień nerki – w 2019 roku w Polsce przeszczepionych zostało 931 nerek, w 2020 roku – 717. To spadek o prawie jedną czwartą.
DaVita Polska, niepubliczna sieć stacji dializ w Polsce, wyposażyła swoich pacjentów, którzy czekają na transplantację nerki, w teczki transplantacyjne. Jest to zestaw indywidualnych dokumentów, instrukcji i procedur dla pacjenta oczekującego na transplantację nerki. Mają też usprawnić proces przygotowania do przeszczepienia nerki.
Przeszczepienie nerki jest najlepszą formą leczenia pacjentów ze schyłkową niewydolnością nerek. Udana transplantacja tego narządu zapewnia lepszą jakość życia pacjenta. Niestety, w Polsce obserwujemy, że liczba narządów dostępnych do przeszczepienia jest za mała w stosunku do liczby oczekujących na nie pacjentów.
Na Krajowej Liście Oczekujących na Przeszczepienie (KLO) znajduje się teraz 1680 osób (dane na koniec czerwca 2021 roku), w 2020 roku było to 1806 osób, w latach 2018–2019 lista przekraczała 1940 oczekujących. Większość z tych osób czeka na przeszczepienie nerki (954), serca (391), płuca (161) lub wątroby (131). Niestety, rośnie liczba pacjentów, którym nie udaje się dożyć dnia przeszczepu.
Liczba przeszczepień w Polsce w ostatnich latach spada. W 2020 r., w trakcie pandemii COVID-19, liczba transplantacji narządów od dawców zmarłych spadła o jedną czwartą – z 1473 do 1180. Analogiczny spadek widać w liczbie przeszczepień nerki – w 2019 roku w Polsce przeszczepionych zostało 931 nerek, w 2020 roku – 717.
„Kiedy pacjent zostanie wezwany na przeszczepienie nerki, np. w środku nocy, zabiera ze sobą teczkę transplantacyjną. Tam zgromadzone są wszystkie aktualne wyniki badań, konsultacji, skierowania i niezbędne dane kontaktowe. Dzięki teczkom nasi chorzy są wyposażeni w wiedzę, jak sobie samemu poradzić, kiedy dostaną telefon o dostępnej dla nich nerce. Należy pamiętać, że im krótszy czas od momentu pobrania narządu do jego przeszczepienia, tym lepsze są wyniki tego zabiegu i odległe rokowanie dla pacjenta” – wyjaśnia dr n. med. Marta Serwańska-Świętek, nefrolog i transplantolog kliniczny, zastępca dyrektora medycznego DaVita Polska.
Teczki transplantacyjne pomagają w rozmowie telefonicznej z koordynatorem transplantacyjnym i w zakwalifikowaniu pacjenta już na miejscu, w ośrodku transplantacyjnym, do operacji przeszczepienia nerki. W teczce znajdują się przegródki na wszystkie niezbędne skierowania, aktualne wyniki badań oraz numery kontaktowe do koordynatora transportu potrzebne, by zorganizować transport do ośrodka transplantacyjnego.
Bardzo ważne są aktualne informacje na karcie transplantacyjnej od lekarzy stacji dializ, czy pacjent nie ma ostrej infekcji, np. dróg moczowych albo zatok lub innego przeciwskazania medycznego do tego, żeby jechać do ośrodka na przeszczepienie nerki. Po każdym zabiegu dializy lekarz składa podpis na karcie transplantacyjnej i tym sposobem zaświadcza, że w danym dniu pacjent nie ma przeciwskazania do przeszczepienia nerki.
Statystyki pokazują, że Polska jest „w ogonie” Europy pod względem liczby transplantacji narządów, zarówno od dawcy zmarłego, jak i żywego. W naszym społeczeństwie świadomość na temat ogromnych zalet dawstwa od osób żywych, zwanego przeszczepieniem rodzinnym, jest szczególnie niska.
Wskaźnik przeszczepień nerki od dawcy żywego w Polsce sięga zaledwie 5 proc. W innych krajach w Europie nerki oddawane są dużo częściej. Średnia europejska dla przeszczepień nerki od dawcy żywego wynosi 20 proc., w niektórych państwach ten wskaźnik dochodzi do 50 proc. W 2020 roku wykonano w Polsce tylko 31 przeszczepień nerki od dawcy żywego, w 2019 roku takich transplantacji było 52.
„Wierzę, że liczba pozyskanych do przeszczepienia narządów mogłaby być w naszym kraju wyższa. Konieczny jest wzrost świadomości Polaków na temat korzyści płynących z daru życia, jakim jest udane przeszczepienie nerki. Procedura przygotowania pacjenta ze schyłkową niewydolnością nerek do zgłoszenia do KLO jest skomplikowana i wymaga wielu badań oraz konsultacji, które potwierdzą, że nie ma do tej operacji przeciwwskazań. Od momentu zakwalifikowania pacjent czeka od kilku tygodni do nawet kilku lat na telefon z informacją, że jest dopasowany narząd i możliwy przyjazd do ośrodka transplantacyjnego na przeszczepienie. Jest to dla pacjenta bardzo ważna chwila. Nasze stacje wspierają cały proces przygotowania i wyjazdu pacjenta na zabieg, a teczki transplantacyjne DaVita bardzo w tym pomagają” – dodaje dr Marta Serwańska-Świętek.
Przewlekła choroba nerek (PChN) jest drugą co do częstości występowania, po nadciśnieniu tętniczym, przewlekłą chorobą w Polsce. Całkowita, nieodwracalna utrata funkcji nerek wymaga terapii nerkozastępczej – przeszczepienia nerki lub dializ. W Polsce dializowanych jest ponad 20 tys. osób.
Szacuje się, że na PChN choruje ponad 4,5 miliona Polaków, z czego większość o tym nie wie. Transplantacja nerki wydłuża życie pacjenta ze schyłkową niewydolnością nerek własnych oraz znacząco poprawia jakość prowadzonego życia. Dla systemu ochrony zdrowia to tańsza opcja leczenia nerkozastępczego.
