100 naukowców i ekspertów z 30 państw, w tym z Polski, zaapelowało do Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) o rewizję polityki antynikotynowej. Zwrócili uwagę na malejącą w ostatnich latach skuteczność walki z papierosową epidemią. Przypomnieli również, że co roku z powodu palenia papierosów na świecie umiera 7 mln palaczy i 1 mln osób postronnych, narażonych na bierne wdychanie dymu papierosowego. Przedstawili także zbiór rekomendacji dla efektywnej polityki zdrowotnej w tym obszarze, wzywając 182 państwa, będące stronami Konwencji Ramowej WHO o Ograniczaniu Użycia Tytoniu (FCTC), do modernizacji ich strategii walki z paleniem papierosów.
W ocenie sygnatariuszy apelu dotychczasowa polityka antynikotynowa WHO jest przestarzała i wymaga korekty. Sama Organizacja przyznaje, że nie uda się jej zrealizować zakładanego celu w postaci zmniejszenia globalnego odsetka osób palących. W najbliższych latach, podobnie jak obecnie, papierosy na świecie będzie palić ponad miliard ludzi. Twórcy apelu odnotowują, że WHO nie wykorzystuje jednak wszystkich dostępnych metod ograniczania szkodliwego wpływu palenia papierosów na zdrowie publiczne i na zdrowie jednostek.
Jak zaważają eksperci, w ostatniej dekadzie pojawiły się produkty nikotynowe nowego typu. W odróżnieniu od papierosów nie emitują one dymu, ponieważ nie spalają tytoniu. Z tego powodu wytwarzają znacznie mniej toksyn i powodują mniejsze narażenie na działanie szkodliwych i rakotwórczych związków w porównaniu z papierosami. To alternatywne do papierosów systemy dostarczające palaczom nikotynę o obniżonym stopniu szkodliwości. Zbiorczo określa się je jako „produkty bezdymne”. Obejmują gamę różnych produktów: płynów z nikotyną do waporyzacji, doustnych saszetek z nikotyną, podgrzewanego tytoniu oraz snusu, czyli tytoniu do żucia o niskiej zawartości nitrozoaminów.
W ocenie autorów apelu wszystkie te wyroby są mniej szkodliwe od papierosów i w świetle badań naukowych mogą ograniczać ryzyko zdrowotne u czynnych palaczy, jeśli całkowicie zastąpią palenie papierosów jakimkolwiek z wyrobów bezdymnych.
„Papierosy oraz tytoń do palenia odpowiadają za zdecydowaną większość zgonów spowodowanych używaniem tytoniu na świecie. Bezdymne produkty nikotynowe są obiecującą drogą do zmniejszenia szkód spowodowanych paleniem tytoniu. Istnieją też przekonujące dowody, że produkty bezdymne są znacznie mniej szkodliwe niż papierosy i że mogą wyprzeć palenie zarówno wśród samych jednostek, jak i na poziomie populacyjnym. (…) Niestety, WHO lekceważąco podchodzi do możliwości przekształcenia rynku tytoniowego z rynku produktów o profilu wysokiego ryzyka na rynek produktów o niskim profilu ryzyka” – stwierdzają autorzy apelu.
Zdaniem autorów apelu produkty bezdymne wpisują się w politykę ograniczania szkód spowodowanych paleniem papierosów, zbieżną z zaleceniem samej WHO.
W Konwencji Ramowej o Ograniczeniu Użycia Tytoniu (FCTC), w artykule 1 pkt. D, Organizacja stwierdza:
„Ograniczenie użycia tytoniu oznacza zbiór strategii ograniczenia popytu, podaży i szkodliwego działania [w oryg. harm reduction], których celem jest poprawa stanu zdrowia ludności poprzez eliminowanie lub zmniejszanie konsumpcji wyrobów tytoniowych i narażenia na dym tytoniowy”.
Autorzy apelu przekonują, że WHO powinna nie tylko rozróżniać stopień szkodliwości papierosów i produktów z nikotyną, lecz także wykorzystywać produkty o mniejszej szkodliwości do zmniejszania globalnego odsetka palaczy. Realizowałaby wówczas swój własny cel, jakim jest ograniczanie szkodliwego działania wyrobów tytoniowych. Od 2009 roku WHO wspiera możliwość stosowania nikotyny jako leku w ramach nikotynowej terapii zastępczej, wspomagającej w ten sposób palaczy w procesie wychodzenia z nałogu. W ocenie autorów apelu podobnym wsparciem WHO powinna objąć alternatywne do papierosów bezdymne produkty z nikotyną. Mogłyby one być dla palących formą terapii pomostowej w kierunku całkowitego zerwania z nałogiem, jeśli w ich przypadku farkamoterapia nikotynizmu okazałaby się nieskuteczna.
WHO stosuje jednak podobne restrykcyje wobec tych produktów, co w przypadku papierosów. W ten sposób, jak przekonują sygnatariusze apelu, traci szansę na odwrócenie trendu zdrowotnego:
„Za błędne i nienaukowe uznajemy dążenie WHO do zakazywania lub nadmiernej regulacji i opodatkowania produktów do vapowania, tytoniu podgrzewanego, bezdymnych wyrobów tytoniowych oraz nowych doustnych produktów nikotynowych, takich jak saszetki nikotynowe (…) Zalecamy Stronom FCTC, aby zajmowały bardziej dociekliwą i asertywną postawę wobec orzecznictwa WHO w tematyce bezdymnych alternatyw do papierosów” – stwierdzają autorzy apelu.
Autorzy apelu zalecają stronom FCTC przyjęcie bardziej asertywnego podejścia wobec stanowiska WHO dot. produktów bezdymnych i przyjęcia sześciu następujących rekomendacji:
1. Uznanie polityki ograniczania szkód spowodowanych paleniem papierosów jako części globalnej strategii realizacji Celów Zrównoważonego Rozwoju (SDG) w zakresie zdrowia, zwłaszcza w obszarze zmniejszenia przedwczesnych zgonów z powodu chorób niezakaźnych (SDG 3.4);
2. Naleganie, by rekomendacje Światowej Organizacji Zdrowia uwzględniały korzyści dla osób palących oraz tych, które mogą zacząć palić (w tym młodzieży) związane z produktami bezdymnymi, jak również ryzyka wynikające z korzystania z takich produktów przez te osoby;
3. Wymaganie, by decyzje regulacyjne dotyczące rynku tytoniowego, w tym jakiekolwiek zakazy, uwzględniały ryzyko wystąpienia niezamierzonych konsekwencji, jak np. wzrost odsetka osób palących;
4. Właściwe stosowanie Artykułu 5.3 FCTC, w celu przeciwdziałania realnym nadużyciom ze strony przemysłu tytoniowego, a nie tworzenia barier produktom o obniżonym ryzyku, które mogą okazać się szansą dla zdrowia publicznego, ani w celu podważania wiarygodności danych naukowych ze względu na to, że są one przedstawiane przez przemysł;
5. Większa otwartość na grupy interesariuszy, konsumentów i ekspertów posiadających specjalistyczną wiedzę w obszarze polityki antynikotynowej i niezwiązanych z przemysłem, w ramach spotkań dotyczących Traktatu FCTC;
6. Zainicjowanie niezależnego przeglądu polityki tytoniowej WHO i FCTC w kontekście globalnych Celów Zrównoważonego Rozwoju, wzorem Niezależnego Panelu ds. Gotowości i Reagowania na Pandemię (IPPPR) – taki przegląd mógłby obejmować dane naukowe, jakość rekomendacji oraz sposób zarządzenia Traktatem FCTC.
Wiele państw na świecie wdraża regulacje odróżniające papierosy od produktów alternatywnych, stosując wobec tych drugich mniejsze restrykcje prawne. Przykładem jest Wielka Brytania, gdzie Agencja ds. Regulacji Leków i Produktów Zdrowotnych (MHRA) opublikowała ostatnio nowe wytyczne w zakresie rzucania palenia papierosów. Wskazała w nich, że producenci bezdymnych wyrobów z nikotyną mogą zgłaszać swoje produkty w procedurze ich zatwierdzania, identycznej jak ta obowiązująca dla leków. Jeśli takie urządzenia zostaną zatwierdzone przez MHRA, Anglia będzie pierwszym państwem na świecie, w którym lekarze będą mieli prawo, by wypisywać na recepcie palącym pacjentom wyroby bezdymne jako produkty medyczne. To jedna z wielu dostępnych możliwości odrębnego regulowania produktów alternatywnych do papierosów. W państwach, w których stały się one powszechnie dostępne wśród palaczy, rośnie też wsparcie ze strony regulatorów krajowych, którzy decydują się stosować inne kryteria oceny ryzyka dla wyrobów nikotynowych nowego typu.
Apel do WHO podpisali naukowcy z 30 państw: Argentyny, Australii, Austrii, Belgii, Chile, Czech, Ekwadoru, Filipin, Francji, Grecji, Hiszpanii, Indii, Irlandii, Japonii, Kanady, Kolumbii, Korei Południowej, Meksyku, Maroko, Norwegii, Nowej Zelandii, Polski, Singapuru, Stanów Zjednoczonych, Szwajcarii, Szwecji, Tunezji, Wenezueli, Wielkiej Brytanii oraz Włoch.
