U ośmiu na 100 Europejczyków istnieje ryzyko zachorowania na raka jelita grubego w ciągu całego życia. Rak jelita grubego jest drugim u kobiet, a trzecim u mężczyzn najczęściej występującym nowotworem i odpowiada za ponad 12% wszystkich zgonów związanych z rakiem w Europie. W 2020 r. przyczynił się do śmierci ponad 240 000 osób, nie wspominając o niszczącym wpływie na rodziny i ich bliskich. Marzec to Europejski Miesiąc Świadomości Raka Jelita Grubego.
Dobrą wiadomością jest to, że rakowi jelita grubego można zapobiegać w wielu przypadkach i można go łatwo wyleczyć, jeśli zostanie zdiagnozowany we wczesnym stadium. Co więcej, rakowi jelita grubego można często całkowicie zapobiec, prowadząc zdrowy tryb życia, dzięki czemu możesz zmniejszyć ryzyko zachorowania, podejmując decyzje, które przyniosą wiele innych korzyści dla Twojego dobrego samopoczucia.
90 proc. pacjentów z rakiem jelita grubego przeżywa 5 lat od rozpoznania, jeśli nowotwór zostanie wykryty we wczesnym stadium rozwoju. W przypadku zdiagnozowania choroby w IV stopniu rozwoju przeżywa tylko 10 proc. pacjentów. W Europie, przed pandemią, średnio 1/4 chorych na raka jelita grubego była diagnozowana w zaawansowanym stadium rozwoju choroby. W czasie epidemii COVID-19 pogorszył się dostęp do badań profilaktycznych w kierunku raka jelita grubego, czego efektem jest opóźniona diagnoza i mniejsze szanse na wyleczenie. W niektórych krajach programy badań przesiewowych w kierunku tego nowotworu zostały wstrzymane i do dziś ich nie wznowiono, a w niektórych krajach programy badań przesiewowych nadal nie istnieją. Leczenie raka jelita grubego rozpoznanego we wczesnej fazie jest dziesięć razy tańsze niż w przypadku nowotworu w zaawansowanym stadium rozwoju. Zdecydowanie gorsza jest też jakość życia pacjentów.
Jeśli obserwujesz u siebie objawy raka jelita grubego:
zmiana rytmu wypróżnienia, która trwa dłużej niż kilka dni (biegunka);
zaparcie lub uczucie, że jelito nie zostało całkowicie wypróżnione;
stolec, który jest węższy niż zwykle, (tzw. stolec ołówkowaty);
krew (jasnoczerwona lub bardzo ciemna) w stolcu;
krwawienie z odbytu jasnoczerwoną krwią;
częste wydalanie gazów, wzdęcia, uczucie pełności, skurcze brzucha;
utrata wagi bez znanej przyczyny;
uczucie dużego zmęczenia (osłabienie i zmęczenie);
mniej częsty, ale równie ważny – ból dolnej części pleców
lub jeśli masz rodzinną historię tego raka warto wykonać badanie w kierunku wykrycia go przynajmniej 10 lat wcześniej niż wiek, w którym zachorowało jedno z rodziców.
Po pięćdziesiątce warto poddać się kolonoskopii nie czekając na zaproszenie w ramach badań przesiewowych, którego można ewentualnie spodziewać się od 55 roku życia. W każdym przypadku wskazana jest rozmowa z lekarzem. Można też skorzystać z informacji na stronie internetowej Fundacji EuropaColon Polska lub stronie Programu Badań Przesiewowych Raka Jelita Grubego.
Badanie przesiewowe w kierunku raka jelita grubego jest kluczowe, ponieważ wiele osób dotkniętych tą chorobą nie ma objawów przez kilka lat. Większość przypadków raka jelita grubego występuje u osób powyżej 50. roku życia, dlatego właśnie badania przesiewowe zalecane są dla tej grupy wiekowej. Niestety coraz więcej młodych osób zachorowuje na ten nowotwór, dlatego świadomość objawów i wczesne wyrycie daje szansę na skuteczne leczenie.
Realizowany od 2000 r. w Polsce przez Ministerstwo Zdrowia program badań przesiewowych raka jelita grubego oparty był wyłącznie na kolonoskopii. Od 2022 roku za realizację Programu Badań Przesiewowych raka jelita grubego odpowiada NFZ. Wciąż prowadzone są prace legislacyjne w tym zakresie i zgodnie z informacją od prof. Jarosława Reguły konsultanta krajowego w dziedzinie gastroenterologii, w 2022 roku nie uruchomiono jeszcze w Polsce żadnych badań przesiewowych w kierunku raka jelita grubego, a dług zdrowotny rośnie. W przypadku osób, które ukończyły 40 lat, w ramach programu pilotażowego „PROFILAKTYKA 40 PLUS”, mogą one wykonać badanie na krew utajoną w kale pod warunkiem, że występują u nich czynniki ryzyka raka jelita grubego:
czynnik genetyczny (rodzinna historia raka jelita grubego);
złe nawyki żywieniowe;
brak aktywności fizycznej;
nadwaga i otyłość;
palenie papierosów.
Jeśli wynik badania jest pozytywny, pacjent zostaje skierowany na badanie kolonoskopowe w ramach Ambulatoryjnej Opieki Specjalistycznej. W Polsce wciąż, mimo deklaracji Ministerstwa Zdrowia test na krew utajoną w kale, który jest podstawą badania przesiewowego w większości krajów w Europie, nie został nadal wprowadzony jako badanie przesiewowe. Mają być prowadzone szkolenia i przygotowania do wprowadzenia nowej metody FIT, ale nic takiego się nie dzieje.
Pamiętajmy, że w ramach profilaktyki raka jelita grubego można podejmować korzystne dla zdrowia decyzje, które znacznie zmniejszą ryzyko zachorowania na ten nowotwór w przyszłości. Jakie to decyzje:
niepalenie;
unikanie alkoholu;
jedzenie mniejszej ilości czerwonego mięsa;
unikanie przetworzonego mięsa;
utrzymanie prawidłowej wagi;
jedzenie większej ilości owoców i warzyw;
regularne ćwiczenia fizyczne.
