Badania w zakresie medycyny pracy to nie tylko przykry obowiązek narzucany przez pracodawcę, ale przede wszystkim ważny element profilaktyki zdrowotnej. Podczas badań okresowych, oprócz stwierdzenia zdolności do wykonywania pracy, można wykryć szereg schorzeń, które wcześnie zdiagnozowane dają szansę szybkiego wyleczenia.
Wiele chorób cywilizacyjnych, jak nadciśnienie tętnicze, cukrzyca czy nowotwory, na początku swojego rozwoju nie daje niepokojących objawów. Dzięki profilaktycznym badaniom przesiewowym można je wykryć w bardzo wczesnym stadium i rozpocząć skuteczne leczenie. Wymienione choroby są również częstą przyczyną absencji pracowników. Dokumentacja medyczna lekarza rodzinnego i lekarzy specjalistów daje bardzo dużo informacji o stanie zdrowia pracownika na przestrzeni lat.
Niestety ta wiedza nie jest przekazywana i wykorzystywana przez lekarzy orzeczników. Warto się zastanowić, czy medycyna pracy nie powinna być w sposób bardziej praktyczny skomunikowana z pracą lekarza POZ. Zwłaszcza, że przepisy ustawy o służbie medycyny pracy to umożliwiają: „Współdziałanie z lekarzami, polega w szczególności na wymianie informacji o stanie zdrowia pracujących objętych ich opieką, zwłaszcza o stanach chorobowych mogących mieć związek z zagrożeniami zawodowymi lub sposobem wykonywania pracy”.
Dlatego Ministerstwo Zdrowia już kilkukrotnie podchodziło do próby włączenia profilaktycznych badań przesiewowych w zakres medycyny pracy. Niestety bezskutecznie.
„Zgodnie z obecną definicją medycyna pracy służy stwierdzeniu zdolności lub niezdolności do pracy na danym stanowisku, a nie na diagnostyce całego stanu zdrowia. Zakres i częstotliwość badań profilaktycznych zależą od opisanych na skierowaniu od pracodawcy czynników szkodliwych. Lekarz medycyny pracy przeprowadzający konsultacje może poszerzyć jego zakres o dodatkowe specjalistyczne badania, a także wyznaczyć krótszy termin następnego badania, niż to określono we wskazówkach metodycznych, jeżeli stwierdzi, że jest to niezbędne dla prawidłowej oceny stanu zdrowia osoby przyjmowanej do pracy lub pracownika. Badania medycyny pracy dla wielu osób są jedyną okazją sprawdzenia swojego stanu zdrowia” – wyjaśnia Hanna Burek, specjalistka ds. medycyny pracy w TU Zdrowie.
Według Kodeksu pracy jest to teoretyczna i praktyczna dziedzina medycyny, której przedmiotem jest badanie wpływu środowiska pracy i sposobu jej wykonywania na stan zdrowia pracujących. Jej zadaniem jest minimalizowanie negatywnych skutków, na jakie mógłby być narażony pracownik podczas wykonywania swoich zadań.
Badania zawsze zlecane są przez pracodawcę i to jego obowiązkiem jest dopilnowanie ich terminów. Bez orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania, pracodawca nie może dopuścić pracownika do wykonywania zadań. Koszty badań profilaktycznych ponosi zatrudniający.
Badania profilaktyczne dotyczą pracowników zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę. Badania zlecane są w następujących przypadkach:
przed zatrudnieniem w nowej pracy;
po zmianie czynników szkodliwych na stanowisku;
okresowo dla osób pracujących na tym samym stanowisku;
na wniosek pracownika w związku z pogorszeniem się stanu zdrowia;
po zwolnieniu lekarskim.
Profilaktyczne badania lekarskie przeprowadza się w miarę możliwości w godzinach pracy, blisko zakładu pracy czy miejsca zamieszkania. Pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia, jeśli badania wykonywane są w godzinach pracy. Zatrudniający ponosi także koszty ewentualnego dojazdu do ośrodka medycyny pracy – są one rozliczane według zasad obowiązujących przy podróżach służbowych.
