Według ankietowego badania przeprowadzonego w narodowych punktach szczepień, prawie 97 proc. respondentów zgodziło się, że podawanie szczepionek przez farmaceutów było wygodne, a farmaceuci posiadali odpowiednie umiejętności do świadczenia tej usługi. Jednocześnie 90 proc. pacjentów wyraziło gotowość do ponownego szczepienia przez farmaceutów.
Kwestionariusz ankiety został opracowany specjalnie na potrzeby badania naukowego. Ostatecznie wzięło w nim udział 628 pacjentów. Zostało ono opracowane i przeprowadzone przez grupę naukowców i akademików związanych z polskimi uczelniami medycznymi oraz środowiskiem aptecznym. Byli to: Piotr Merks, Anna Kowalczuk, Alexandre Wong, Kevin Chung, Urszula Religioni, Dariusz Świetlik, Katarzyna Rotmans‑Plagens, Jameson Cameron, Katarina Fair Sola, Justyna Kaźmierczak, Eliza Blicharska, Regis Vaillancourt oraz Agnieszka Neumann‑Podczaska, która nadzorowała prace zespołu.
„Zarówno wyniki naszej ankiety jak i dotychczasowe badania przeprowadzone w Polsce pokazują gotowość farmaceutów do podawania szczepień. Apteki są łatwo dostępne a farmaceuci mają niezbędne umiejętności, aby świadczyć takie usługi. Świat już dawno to zauważył. Szczepienia ochronne podawane przez farmaceutów są od lat powszechne w wielu krajach świata, np. w Wielkiej Brytanii, Kanadzie czy USA” – mówi dr hab. n. med. prof. UMP Agnieszka Neumann-Podczaska, Ekspert Zespołu ds. Opieki Farmaceutycznej przy Ministerstwie Zdrowia, profesor w Pracowni Geriatrii Katedry i Kliniki Medycyny Paliatywnej Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
Od czasu pandemii COVID-19 w Polsce powstało ponad 2000 punktów szczepień. Miało to na celu zwiększenie dostępności usługi szczepień dla pacjentów oraz zaszczepienie jak największej liczby pacjentów w jak najkrótszym czasie. Do tej pory szczepienia były wykonywane w placówkach medycznych, głównie przez pielęgniarki. Od momentu uruchomienia ich w aptekach zaszczepiło się tam ponad 2 mln pacjentów.
„Szczepienia otworzyły ogromne możliwości, jakie stoją przed aptekarzami i farmaceutami w kontekście zadbania o dobrostan zdrowotny pacjentów. Myślę tu o szeregu usług opieki farmaceutycznej, które mogłyby być dostępne dla pacjentów i działać komplementarnie w stosunku do tego, co otrzymują oni w ramach podstawowej opieki zdrowotnej. Wartość i znaczenie aptek są nie do przecenienia. Oferują one pacjentom wsparcie przez 24 godzin na dobę i 7 dni w tygodniu” – podkreśla Marcin Piskorski, prezes zarządu ZPA PharmaNET. – „Jednym z najważniejszych wniosków z cytowanego wyżej badania jest zadowolenie ze szczepień wykonywanych przez farmaceutów, którzy zdaniem pacjentów mają odpowiednie kwalifikacje do tej usługi a zatem – jak można przypuszczać – także do innych, które mogłyby być świadczone w aptekach” – dodaje Piskorski.
Zdecydowana większość respondentów badania wskazała również na zaufanie do farmaceutów i chęć wykonania kolejnego szczepienia przez farmaceutę. Jednocześnie biorąc pod uwagę dane medyczne uczestników, w badanej grupie u blisko 12 proc. pacjentów wystąpiły objawy mogące wskazywać na COVID-19, jednak test potwierdził tę infekcję tylko u kilku z nich.
„W przypadku wystąpienia różnych, także poza covidowych objawów pacjenci mieli możliwość uzyskania profesjonalnej pomocy farmaceutycznej, polegającej na przykład na odpowiednim doborze leków, co w skali makro może w znacznym stopniu skrócić czas przebywania na zwolnieniu lekarskim, a tym samym zmniejszyć globalne koszty ekonomiczne i społeczne. Podobnie farmaceuci dysponujący szeroką wiedzą na temat leków, mogą w dużym stopniu pomóc pacjentom w radzeniu sobie z działaniami niepożądanymi, których doświadczyło blisko 7 proc. badanych” – zauważa Agnieszka Neumann-Podczaska.
Badanie przeprowadzono w okresie od maja do września 2021 r. Narzędziem badawczym był opracowany na potrzeby niniejszego badania anonimowy kwestionariusz składający się z 4 pytań dotyczących satysfakcji pacjentów ze szczepień, 3 pytań dotyczących objawów COVID -19 i wszelkich zdarzeń niepożądanych po szczepieniu, a także danych demograficznych. Każdy pacjent zaszczepiony przez farmaceutę otrzymał kwestionariusz bezpośrednio po szczepieniu.
Efektywność programu szczepień przeciwko COVID-19 oraz wyniki ankiety pokazują potencjał logistyczny i merytoryczny leżący w aptekach. Szczepienia to tylko pierwszy krok. Sieci apteczne przygotowały katalog 9 usług, które mogą być świadczone w aptekach. Wśród nich znajdują się pilotowany obecnie w aptekach przegląd lekowy, programy profilaktyczne, wystawianie recept w ramach kontynuacji leczenia etc.
Zaproponowane rozwiązania mogą być łatwo wprowadzone – wymagałoby to jedynie usunięcia istniejących barier prawnych poprzez dopuszczenie możliwości świadczenia takich usług i informowania o nich pacjentów. Na ich wprowadzeniu skorzystaliby wszyscy: pacjenci zyskaliby dostęp do szerszego serwisu w aptekach, także do usług zdrowotnych, których dziś brak. To z kolei wpłynęłoby na podniesienie poziomu zdrowia publicznego.
„Farmaceuci zyskaliby rolę powierników i przewodników w dbaniu o zdrowie pacjentów, co jeszcze bardziej podniosłoby prestiż ich zawodu. Zyskałby także budżet NFZ, który bez wydawania własnych środków uzyskałby korzyści płynące z poprawy zdrowia obywateli. Rozszerzenie katalogu usług świadczonych w aptekach mogłoby także istotnie odciążyć inne zawody medyczne” – konkluduje Marcin Piskorski.
