Dysfunkcja mitochondrialna, skracanie telomerów a może przewlekły stan zapalny? Prób odpowiedzi na pytanie dlaczego się starzejemy było już dużo, odpowiedzi jak to skutecznie powstrzymać jest dużo mniej.
Pół wieku temu profesor Miroslav Radman wziął na warsztat inną teorię: możliwości ochrony a nawet naprawy uszkodzonego DNA. Swoje badania zaczął od tak zwanych quasi-nieśmiertelnych organizmów – takich jak deinoccocus radiodurans. Ta bakteria znana jest z ogromnej odporności na promieniowanie i ekstremalne temperatury. Przyczyną tej odporności jest proteom – który w przypadku tej bakterii pełni rolę tarczy antyoksydacyjnej. Przy czym nie chodzi o to, że DNA nie ulega zniszczeniu. Chodzi o to, że bakteria potrafi je naprawić.
„Odkrycie proteomu oraz procesów proteostazy, czyli równowagi między syntezą, naprawą i rozpadem białek stanowi ważne osiągnięcie w badaniach nad starzeniem. Nieprawidłowe powstawanie i agregacja białek związane są z wieloma chorobami, m.in. z chorobą Alzheimera, chorobą Parkinsona, cukrzycą typu 2 i wieloma innymi. Wraz z wiekiem następuje m.in. spadek ekspresji i aktywności białek chaperonowych, co może przyczyniać się do związanego z wiekiem niewłaściwego formowania i agregacji białek. Terapie przywracające proteostazę są obiecującym podejściem do leczenia chorób związanych z niewłaściwym składaniem i agregacją białek, jednak konieczne są dalsze badania w celu opracowania skutecznych i bezpiecznych terapii” – mówi dr n. med. Anna Domaszewska-Szostek, adiunkt w Zakładzie Epigenetyki Człowieka Instytutu Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej im. M. Mossakowskiego Polskiej Akademii Nauk.
Badania nad proteomem koncentrują się na chorobach neurodegeneracyjnych i chorobach wieku podeszłego takich jak Alzheimer, Parkinson czy Charcot. Tu na przełom przyjdzie jeszcze poczekać.
Podczas konferencji Starzenie – Nowa perspektywa Nauka a trendy społeczne zorganizowanej w Warszawie przez firmę NAOS mowa była o praktycznym zastosowaniu odkrycia profesora Radmana w dermatologii.
„Podczas badań quasi-nieśmiertelnych mikroorganizmów, zdolnych do regeneracji w nieskończoność, w ekstremalnych warunkach prof. Miroslav Radman odkrył tajemnicę ich długowieczności. Ta nie zależy jedynie od integralność DNA komórek, ale od odporności ich proteomu, który jest chroniony przez specyficzne cząsteczki o działaniu antyoksydacyjnym – prawdziwe tarcze biologiczne. Współpraca między NAOS Research Laboratories i Mediterranean Institute of Life Sciences profesora Radmana zaowocowała wyjątkowym partnerstwem naukowym, którego kulminacją jest sposób minimalizacji i spowalniania oznak starzenia się skóry. To jedna z najbardziej innowacyjnych biotechnologii wpływających na długowieczność komórek” – wyjaśnia dyrektor ds. Nauki i Innowacji w NAOS Isabelle Benoit.
Podczas konferencji poruszano wiele aspektów związanych z wiekiem – od historycznych i socjologicznych po zdrowotne i pielęgnacyjne. Wśród zdrowotnych ogromne znaczenie ma prewencja.
„Chociaż rozwój nowoczesnej medycyny przyczynił się do poprawy zdrowia człowieka i znacznego wydłużenia średniej długości życia to rosnący problem stanowi brak równoległego wydłużania się „zdrowej” długości życia. Aktualne zalecenia prewencyjne dla większości chorób cywilizacyjnych sprowadzają się do oceny bardzo ograniczonej liczby czynników ryzyka co skutkuje niedoszacowaniem tego ryzyka w części populacji. Jednocześnie zalecenia dotyczące interwencji profilaktycznej sprowadzają się do zasady „to samo dla wszystkich”, a moment wprowadzenia zaleceń często jest odsunięty w czasie, gdy szansa zahamowania choroby jest istocie ograniczona. Rozwój wiedzy oraz możliwości molekularnych pozwala na opracowanie coraz dokładniejszych skal
ryzyka (PRS), wykorzystujących również informacje genetyczne. Skale te mogą być podstawą do różnorodnych interwencji” – uważa kardiolog. prof. Marek Postuła z Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego.
Dr n. med. Anna Domaszewska-Szostek podkreślała, że zdobycze nauki nie wiążą się jedynie z nowymi terapiami. – Odkrycia naukowe pozwalają nam na uzyskanie coraz lepszego zrozumienia procesów wpływających na nasze zdrowie i starzenie się. Dzięki lepszemu ich poznaniu możemy podejmować bardziej świadome decyzje, aby starzeć się zdrowo i utrzymać dobrą kondycję fizyczną i umysłową w podeszłym wieku.
Nawet jeśli wg ostatnich wyliczeń naukowców możemy żyć nawet 130 lat – duża część tego wyniku zależeć będzie nie tylko od medycyny ale przede wszystkim naszej dbałości o zdrowie.
Karol Poznański
