W 2022 i 2023 roku nastąpił wzrost liczby szpitali stosujących roboty chirurgiczne wykonanych za ich pomocą operacji. 4844 zabiegi w asyście robota wykonało w sumie 40 placówek. Wśród nich było 15 szpitali, w których zabieg robotowy wykonano po raz pierwszy. Dla porównania, w 2021 roku przybyło ich siedem, a w 2020 roku – cztery. Wśród 15 nowych ośrodków znalazło się aż 11 szpitali publicznych i 4 prywatne.
„To co zaskakuje, ale i cieszy to coraz większa przewaga liczbowa publicznych placówek nad szpitalami prywatnymi. Publiczne ośrodki znacznie szybciej zwiększają wolumen zabiegów i szybciej poszerzają stosowanie robotów na kolejne obszary zabiegowe” – zwracają uwagę eksperci autorzy trzeciego raportu poświęconego rozwojowi chirurgii robotowej w Polsce, któremu to patronatu udzielił Rzecznik Praw Pacjenta.
Polski rynek robotów chirurgicznych stał się polem konkurencji dwóch producentów – amerykańskiej firmy Intuitive Surgical produkującej system da Vinci oraz brytyjskiej CMR Surgical oferującej system Versius. Spośród 15 nowych placówek w 2022 roku, 9 stosowało system Versius a 6 – system da Vinci.
Prawdopodobnie czwartym kolejnym systemem robotowym na polskim rynku będzie System Hugo RAS firmy Medtronic, który otrzymał Certyfikat Zgodności CE w październiku 2021. Pierwszy system Hugo został uruchomiony w Wielkiej Brytanii 8 czerwca 2023 roku. Producent informuje, że prowadzi rozmowy z liczną grupą polskich szpitali, ale nie doszło jeszcze do podpisania pierwszej umowy na sprzedaż tego systemu. Można się spodziewać, że kolejnymi systemami mogą być japoński Hinotori (jego producent Medicaroid od 2021 roku wprowadził na rynek już 35 systemów, w tym 17 w ciągu ostatniego roku) czy szwajcarsko-niemiecki Avatera.
Pojawiły się również tendencje do koncentrowania liczby zabiegów przez niektóre duże ośrodki, zarówno publiczne jak i prywatne. W czerwcu 2023 roku już cztery szpitale dysponowały dwoma systemami robotowymi: dwa publiczne (Wojskowy Instytut Medyczny oraz Centrum Onkologii im. F. Łukaszczyka w Bydgoszczy) posiadały po dwa systemy da Vinci, prywatny Szpital UROVITA z Chorzowa wykorzystywał dwa systemy Versius, a inny prywatny – łódzki Salve Medica – miał do dyspozycji i system Versius, i system da Vinci.
Wszystkie polskie szpitale wykonały w 2022 roku w sumie 4844 zabiegi robotowe, spośród których było 3361 operacji prostatektomii radykalnej – czyli 69 proc. Kolejne obszary, w których wykonywano najwięcej zabiegów – to ginekologia onkologiczna, chirurgia kolorektalna i chirurgia ogólna. W sumie 670 zabiegów (czyli 14 proc.) wykonano robotami Versius. Pozostałe – to zabiegi na systemach da Vinci, ponieważ jedyny polski robot Senhance pozostawał praktycznie nieużywany.
Szpitale publiczne, gdzie wykonano najwięcej zabiegów robotowych w 2022 roku:
SPSK Nr 2 PUM w Szczecinie – 280
Wojskowy Instytut Medyczny – 274
Państwowy Instytut Medyczny MSWiA – 263
Wielkopolskie Centrum Onkologii – 255
Wielospecjalistyczny Szpital Wojewódzki w Gorzowie Wlkp. – 255
Natomiast spośród szpitali prywatnych, najwięcej zabiegów w asyście robota wykonały:
Szpital Medicover w Warszawie – 378
Śląskie Centrum Urologii UROVITA w Chorzowie- 254
Szpital Mazovia w Warszawie – 239
Liczba zabiegów wykonywanych w placówkach publicznych przewyższyła liczbę zabiegów w placówkach prywatnych. Jednocześnie liczba zabiegów robotowych komercyjnych, finansowanych prywatnie przez pacjentów, zmniejszyła się z ok. 1225 w 2021 roku (16 proc. wszystkich) do 900 w 2022 roku (9 proc.). Nadal ich zdecydowaną większość (69 proc.) stanowiła radykalna prostatektomia. Rynek prywatnych operacji (głównie prostatektomii) skurczył się przede wszystkim z powodu znacznego podwyższenia wycen NFZ, dzięki czemu kilka dużych prywatnych szpitali podpisało kontrakty z funduszem i zaczęło oferować zabiegi bezpłatnie dla pacjentów. UROVITA wykonuje zabiegi tylko w ramach kontraktu z NFZ, czyli bezpłatnie dla pacjentów, Szpital Mazovia – podobnie, również ma kontrakt z NFZ.
Odsetek zabiegów robotowych w stosunku do liczby wszystkich operacji prostatektomii w Polsce w 2020 roku wynosił 17 proc., w 2021 wzrósł do 22 proc., a w 2022 roku zwiększył się do 35 proc. Osiągnęliśmy zatem poziom rozwoju robotowej urologii w Niemczech z 2021 roku. Przy obecnym tempie wzrostu, w ciągu najbliższego roku co najmniej połowa prostatektomii w Polsce będzie wykonywana w asyście robota, czyli osiągniemy poziom Francji z 2021 roku.
Rozwój chirurgii robotowej niewątpliwie miał wpływ na zmianę proporcji metod leczenia raka prostaty (C61 wg klasyfikacji ICD-10). W 2022 roku po raz pierwszy liczba pacjentów leczonych chirurgicznie przewyższyła liczbę pacjentów leczonych radioterapią. Odnotowano spadek liczby pacjentów leczonych radioterapią, która dla części pacjentów jest metodą alternatywną dla chirurgii (np. brachyterapia). W 2022 roku 7618 pacjentów (46 proc.) było leczonych radioterapią, podczas gdy rok wcześniej było ich 9411 (59 proc.). Jednocześnie zmalała również liczba pacjentów leczonych chemioterapią – z 6310 pacjentów w 2021 roku do 5162 pacjentów w roku 2022.
Dane firmy Synektik, dystrybutora systemów da Vinci w Polsce, wskazują, że w porównaniu z innymi krajami Polska nadal posiada relatywnie mniej robotów chirurgicznych w stosunku do liczby mieszkańców. Duże kraje zachodniej Europy mają 4-6-krotnie wyższe nasycenie systemami chirurgii robotowej. Liczba robotów da Vinci w wybranych krajach Europy, na dzień 1 czerwca 2023:
Francja – 340
Niemcy – 330
Włochy – 180
Wielka Brytania – 160
Hiszpania + Portugalia – 110
Szwecja – 60
Czechy – 17
Słowacja – 4
Dla porównania, w Japonii działa obecnie około 570 systemów da Vinci, a dodatkowo również ponad 35 Hinotori oraz pierwsze systemy Hugo. W Korei jest 69 systemów da Vinci, wykorzystywanych przez 51 szpitali. W Indiach działa ponad 50 robotów chirurgicznych.
Na całym świecie działa obecnie ponad 8 tysięcy systemów chirurgii robotowej, przy czym absolutnym liderem tego rynku pozostaje amerykańska Intuitive Surgical Inc., czyli producent systemów da Vinci. Począwszy od 2017 roku, zaczęły wygasać jej kluczowe patenty na rozwiązania technologiczne związane z robotyką, co otworzyło rynek dla nowych graczy. Według danych Intuitive Surgical z 31 marca 2023 roku, najwięcej – 4668 robotów da Vinci (65 proc.) działa w szpitalach amerykańskich, w Europie jest 17 proc. (ponad 1400 robotów), w Azji – 13 proc. (ponad 1300 robotów) a pozostałe 5 proc. (ponad 400 robotów) przypada na inne części świata.
