Tylko realne przywództwo i zaufanie społeczeństwa dla polityki zdrowotnej państwa ma szanse uczynić system ochrony zdrowia efektywniejszy i wprowadzić w pełni skuteczne programy i interwencje. Konieczne są długofalowe, oparte na najlepszych wzorach działania i projekty, szczególnie w zakresie zdrowia publicznego, dla poprawy stanu zdrowia społeczeństwa. Ważnym elementem rozwoju systemu zdrowia jest szeroki i szybki dostęp do innowacyjnych technologii lekowych i nielekowych. To niektóre rekomendacje z 14 ekspertyz (policy briefs) ekspertów i naukowców opracowanych w ramach projektu „Polskie Zdrowie 2.0” Polskiej Akademii Nauk.
Współczesna ochrona zdrowia koncentruje się na profilaktyce zdrowotnej, działaniach naprawczych, opiekuńczych oraz promocji zdrowia. Dla sprawnego planowania i wdrażania polityki zdrowotnej niezbędna jest koordynacja działań podejmowanych na różnych poziomach władzy państwowej i samorządowej. Istotą jest, aby elementy władzy publicznej nie przeszkadzały sobie, tylko się wspomagały. Sprawna koordynacja działań w różnych sferach polityki zdrowotnej wymaga odpowiedniego podziału ról oraz właściwego uregulowania prawnego.
„Niezbędne jest zbudowanie realnego przywództwa i zaufania dla polityki zdrowotnej państwa poprzez rzetelne informowanie, realizowany – a nie tylko deklarowany – priorytet zdrowia oraz odejście od korzyści politycznych władzy” – powiedział prof. Wojciech Hanke, przewodniczący Komitetu Zdrowia Publicznego PAN, Instytut Medycyny Pracy w Łodzi.
W Polsce każdego dnia pali prawie 30 proc. dorosłych Polaków. Palenie jest najważniejszą przyczyną zgonów polskich mężczyzn (26,6% wszystkich zgonów w 2019 r.) oraz drugą co do częstości przyczyną zgonów kobiet w Polsce (13,7% wszystkich zgonów w 2019 r.).
W trosce o zdrowie Polaków oraz aby zmniejszyć ogromne obciążenie dla systemu opieki zdrowia poprzez używanie tytoniu eksperci przygotowali szereg rekomendacji. Wśród najważniejszych znajduje się m.in.: ograniczenie konsumpcji produktów nikotynowych poprzez efektywne zastosowanie polityki podatkowej; ograniczenie dostępności produktów nikotynowych, wyeliminowanie reklamy produktów nikotynowych; wprowadzenie skutecznej edukacji zdrowotnej; uruchomić kompleksowe programy pomocy osobom uzależnionym od nikotyny; ograniczenie wpływy branży tytoniowej na procesy decyzyjne (redukcja szkód, harm reduction).
W latach 2002-2019 zanotowano wielokrotny wzrost umieralności wynikającej z wzrostu spożycia alkoholu, w tym także z powodu alkoholowej marskości wątroby, u obu płci i we wszystkich dorosłych grupach wiekowych. Aby poprawić sytuację trzeba zmienić politykę cenową wobec alkoholu, podnieść cenę produktu, zwiększyć wysokość akcyzy oraz skutecznie edukować społeczeństwo.
Jednym z istotnych elementów rozwoju systemu ochrony zdrowia jest zapewnienie społeczeństwu możliwie szerokiego i szybkiego dostępu do innowacyjnych technologii zdrowotnych lekowych i nielekowych. Jest to ważne szczególnie w krajach Europy Środkowo-Wschodniej, w których długość życia mieszkańców jest o cztery lata krótsza, a przedwczesna umieralność mężczyzn z przyczyn sercowo-naczyniowych nawet trzykrotnie większa niż w krajach tzw. „starej” Unii (Francja, Hiszpania, Niemcy, Wielka Brytania, Włochy).
Korzyści z wprowadzenia innowacji w medycynie to dokładniejsza i szybsza diagnostyka wielu chorób, personalizacja terapii (bardziej skuteczne leczenie), kontrola chorób przewlekłych i przekształcenie niektórych nieuleczalnych nowotworów w choroby przewlekłe oraz poprawę jakości życia.
„Potrzeba jest liderów we wprowadzeniu innowacji i upowszechnianiu standardów leczenia” – mówi prof. Grzegorz Opolski, członek korespondent PAN, Warszawski Uniwersytet Medyczny. – „Aby to nastąpiło konieczne jest zwiększenie finansowania i zdefiniowanie systemu wprowadzania innowacji oraz wypracowanie mechanizmów tworzenia, wdrażania, monitorowania i ewaluacji standardów leczenia”.
Czy możliwy jest system ochrony zdrowia odporny na kryzysy, bezpieczny, przyjazny pacjentom i bez nierówności? Aby właściwie stworzyć i zarządzić polskim systemem konieczna jest koncentracja na priorytetowych obszarach, w tym na zdrowiu publicznym. Przez ostatnie dekady kwestie zdrowia i opieki zdrowotnej podnoszone przez polityków odnosiły się przede wszystkim do cząstkowych obszarów publikowanych w mediach, przedstawionych fragmentarycznie i oderwanych od szerszego kontekstu.
„Wśród najważniejszych wyzwań jest opracowanie akceptowanego przez główny siły polityczne długofalowego planu rozwoju opieki zdrowotnej i zdrowia publicznego w Polsce” – mówi dr Daniel Śliż, Komitet Zdrowia Publicznego PAN.
Projekt „Polskie Zdrowie 2.0” powstał w 2022 r. z inicjatywy Komitetu Zdrowia Publicznego PAN, który działa w ramach Wydziału V Nauk Medycznych PAN. Do przygotowania 14 policy briefs zaproszono 64 polskich ekspertów – naukowców i doświadczonych praktyków, uczestników Systemu Opieki Zdrowia (SOZ) w Polsce.
„Celem projektu jest edukacja i upowszechnianie nauki. Naszą grupą docelową są polscy politycy, dziennikarze i wszyscy profesjonaliści zajmujący się zdrowiem. Zależy nam także na dotarciu do szerokiej opinii publicznej. Sama inicjatywa realizowana jest w okresie przedwyborczego przygotowywania programów dotyczących systemu ochrony zdrowia w Polsce przez główne podmioty polityczne. Liczymy na wykorzystanie rekomendacji w programach dotyczących polityki zdrowotnej kraju” – podsumowuje prof. Tomasz Zdrojewski, Komitet Zdrowia Publicznego PAN, Gdański Uniwersytet Medyczny.
