UNICEF szacuje, że na świecie blisko 13 proc. nastolatków w wieku od 10 do 19 lat żyje ze zdiagnozowanymi zaburzeniami zdrowia psychicznego. W samej Unii Europejskiej liczba ta sięga 11,2 mln. Prawie 46 tys. nastolatków co roku popełnia samobójstwo – to jedna z pięciu najczęstszych przyczyn śmierci w tej grupie wiekowej. Połowa z zaburzeń zdrowia psychicznego zaczyna się przed 14. rokiem życia i często pozostaje nieleczona. Globalnie średnio tylko 2 proc. wydatków budżetowych państw na ochronę zdrowia jest przeznaczanych na zdrowie psychiczne.
Problemy i wyzwania w zakresie braku dostępności, niedofinansowania i niskiego stanu jakości ochrony zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży są problemem większości krajów. Przeprowadzona w Polsce reforma systemu ochrony zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży nie przyniosła jeszcze oczekiwanych rezultatów. Brakuje też kompleksowych i sprawdzonych działań sektora prywatnego w tym obszarze.
Dlatego powstał raport „Ochrona zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży w Polsce” przygotowanego przez kancelarię Rymarz Zdort Maruta we współpracy z Unicef Polska.
Raport ma charakter prawno-informacyjny. Zawiera szczegółowe propozycje rozwiązań prawnych i pozaprawnych umożliwiających poprawę sytuacji dzieci i młodzieży w obszarze zdrowia psychicznego, w tym przygotowanie podstaw do ewentualnych zmian legislacyjnych i opracowań systemowych. Jego celem nie jest jednak przedstawienie wiążących rekomendacji. Nie wyczerpuje on też całości problematyki ochrony zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży, lecz skupia się na wybranych, ogólnych aspektach, które zostały uznane za najbardziej istotne.
Dane zebrane i przedstawione w raporcie są bardzo niepokojące. Liczba prób samobójczych wśród osób poniżej 18 roku życia wzrosła z 730 w 2017 roku do 2139 w 2023 roku. Co więcej, coraz mniej dzieci odczuwa w codziennym życiu radość – 13 proc. młodych nastolatków (uczniowie 6 klasy szkoły podstawowej) i 19 proc. starszych nastolatków (uczniowie 2 klasy ponadpodstawowej) twierdzi, że prawie wcale nie miewa dobrego nastroju. Optymizmem nie napawa także fakt, że coraz większy odsetek młodych ludzi (szczególnie w liceach i technikach) przyznaje, że źle postrzega samych siebie.
„Cieszę się, że wspólnie udało się przygotować tak kompleksowy raport pokazujący problemy trapiące najmłodszej części naszego społeczeństwa. Jesteśmy prawnikami, dlatego skoncentrowaliśmy się na analizie systemu prawnego i jego wpływu na sytuację młodych ludzi cierpiących z powodu zaburzeń zdrowia psychicznego. Brak pomocy albo pomoc nieskuteczna wyklucza młodych ludzi ze społeczeństwa. Wciąż zbyt często kończy się samobójstwami. Wierzę, że nasze rekomendacje będą ciekawą lekturą dla decydentów odpowiedzialnych za zdrowie publiczne i pozwolą szybko wprowadzić realne zmiany” – mówi Anna Partyka-Opiela, partnerka kierująca praktyką Compliance w Rymarz Zdort Maruta.
Publikacja składa się z trzech elementów: opisuje stan faktyczny – problemy i potrzeby, z jakimi mierzą się dzieci i młodzież; analizuje stan prawny – otoczenie regulacyjne oraz praktyki jego funkcjonowania w realiach krajowego systemu ochrony zdrowia; określa rolę podmiotów prywatnych oraz trzeciego sektora we wspieraniu zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży oraz zbiera dobre praktyki podejmowane przez patronów i partnerów raportu, które mogą stanowić dla całego rynku inspirację do działania, a także pokazać stronie publicznej, w jaki sposób może wykorzystać potencjał tych podmiotów w swoich aktywnościach.
W pracach nad jego treścią wykorzystano dobre praktyki w tym obszarze znane i stosowane w innych państwach.
„Zdrowie psychiczne stanowi jeden z najważniejszych czynników wpływających na jakość życia każdego człowieka. Kryzysy zdrowia psychicznego, zaburzenia oraz brak odpowiedniej wiedzy, jak sobie z nimi radzić, mogą negatywnie wpłynąć na nasze codzienne funkcjonowanie. Szczególnie wrażliwą grupą są dzieci i młodzież. Smutek, stres, frustracja oraz cały wachlarz innych emocji, jakich doświadczają młodzi ludzie, są na stałe wpisane w proces dojrzewania. Nieleczone zaburzenia mogą destrukcyjnie wpłynąć na możliwość rozwoju i wykorzystania w pełni potencjału młodych ludzi” – podsumowuje dr Aleksandra Lewandowska, Konsultant Krajowy ds. zdrowia psychicznego.
