Rozmowa z prof. dr hab. n. med. Tomaszem Targowskim, kierownikiem Kliniki i Polikliniki Geriatrii w Narodowym Instytucie Geriatrii, Reumatologii i Rehabilitacji w Warszawie, krajowym konsultantem w dziedzinie geriatrii
Jak nasz układ immunologiczny reaguje na upływ czasu?
Starzeje się. Proces ten, nazywany immunosenescencją, polega na osłabieniu zdolności obronnych organizmu. Zarówno odporność humoralna, odpowiedzialna za produkcję przeciwciał, jak i komórkowa – zapewniająca ochronę przed infekcjami dzięki na przykład limfocytom T – stają się mniej skuteczne. W rezultacie osoby starsze są bardziej podatne na infekcje, a ich układ immunologiczny trudniej sobie radzi z ich zwalczaniem.
Które choroby są szczególnie groźne w tym wieku?
Oczywiście zakażenia bakteryjne i wirusowe. Dotyczy to zwłaszcza zapaleń płuc, które mogą mieć bardzo poważny, groźny dla życia przebieg. Wśród bakterii jako jedne z najczęstszych patogenów odpowiedzialnych za takie infekcje można wymienić pneumokoki. Wśród wirusów to grypa, SARS-CoV-2, syncytialny wirus oddechowy (RSV). Poza zakażeniami dolnych dróg oddechowych zagrożenie stanowi też półpasiec, którego przyczyną jest reaktywacja wirusa ospy wietrznej.
Czy infekcje mogą wpłynąć na przebieg chorób współistniejących?
Zdecydowanie tak. Mogą znacznie pogorszyć stan zdrowia osób z przewlekłymi chorobami układu sercowo-naczyniowego lub cukrzycą. Istnieją dowody, że półpasiec zwiększa ryzyko wystąpienia udaru mózgu, a grypa czy COVID-19 mogą prowadzić do zaostrzenia niewydolności serca.
Jak więc chronić osoby starsze przed chorobami infekcyjnymi?
Kluczowym narzędziem profilaktyki są szczepienia, które ograniczają ryzyko wystąpienia chorób infekcyjnych i ich powikłań. Towarzystwa naukowe opracowały już kalendarze zalecanych szczepień dla seniorów, z których warto korzystać. W ustaleniu indywidualnego kalendarza dla osoby starszej pomóc może lekarz rodzinny lub specjalista, pod którego opieką jesteśmy.
Przeciwko czemu powinni się szczepić seniorzy?
Przeciwko grypie (szczególnie w sezonie jesienno-zimowym), COVID-19 (nadal mamy wiele zachorowań), pneumokokom (pomaga zapobiegać zapaleniu płuc), krztuścowi (senior może zarazić dziecko, które nie zakończyło pełnego cyklu szczepień), a także przeciwko półpaścowi (wirus może powodować bolesną neuralgię popółpaścową) oraz RSV (szczepienie ogranicza ryzyko hospitalizacji z powodu ciężkiego zapalenia płuc).
Seniorzy mogą obawiać się licznych szczepień. Czy słusznie?
Niesłusznie. Obawy często wynikają z niewiedzy. Współczesne szczepionki, zwłaszcza te oparte na nowoczesnych technologiach są bezpieczne. Zawierają jedynie fragmenty antygenów drobnoustrojów chorobotwórczych, co oznacza, że nie mogą wywołać choroby, przeciwko której się szczepimy, a ich skuteczność w zapobieganiu infekcjom jest bardzo wysoka.
Co ogranicza dostęp osób starszych do tego rodzaju profilaktyki?
Największą barierą są koszty. Niektóre szczepionki, takie jak te przeciwko grypie czy pneumokokom, są dla seniorów bezpłatne, ale inne wiążą się z koniecznością ponoszenia znacznych wydatków. Liczymy jednak, że lista refundowanych szczepień oraz dodatkowych programów wsparcia seniorów będzie się stopniowo poszerzać. Ważne jest też uproszczenie procedur, na przykład poprzez umożliwienie wykonywania szczepień w szpitalach lub w ramach rutynowych wizyt lekarskich, oraz prowadzenie różnorodnych kampanii informacyjnych dla seniorów i ich opiekunów.
Rok 2025 ogłoszony został Rokiem Edukacji i Profilaktyki. Co sądzi Pan o tej inicjatywie?
Jest bardzo obiecująca. Edukacja i profilaktyka powinny być priorytetami, zwłaszcza wśród osób starszych, które stanowią coraz większą część naszej populacji – obecnie jest to ponad 10 milionów. Zwiększenie świadomości na temat znaczenia profilaktyki może przynieść wymierne korzyści zarówno z perspektywy indywidualnego człowieka, jak i całego systemu opieki zdrowotnej. Mam nadzieję, że działania podejmowane w ramach tej inicjatywy skupią się nie tylko na szerzeniu wiedzy, ale też na wprowadzaniu konkretnych rozwiązań.
Czego zatem chciałby Pan życzyć seniorom w Nowym Roku?
Przede wszystkim zdrowia. Proszę też, by osoby starsze pamiętały, że infekcje oznaczają nie tylko chwilowe pogorszenie stanu zdrowia wynikające z reakcji zapalnej, lecz niosą także ryzyko zaostrzenia chorób przewlekłych i realnego zagrożenia życia. Szczepienia pomagają uniknąć wielu powikłań. Są inwestycją w zdrowie na długie lata.
Autoryzowany wywiad prasowy opracowany przez Stowarzyszenie Dziennikarze dla Zdrowia w ramach kampanii edukacyjno-informacyjnej „HEALTHY AGEING – długie życie w dobrym zdrowiu” i spotkania prasowego pt. „Czy 2025 będzie Rokiem Profilaktyki dla Seniorów? W oczekiwaniu na zmiany systemowe!” Zima 2024/2025.
