Nowotwór kości u dzieci to rzadkie, ale bardzo poważne schorzenie, które może wpłynąć na jakość życia i sprawność fizyczną. W przeszłości leczenie tego rodzaju chorób często wiązało się z koniecznością amputacji. Na szczęście dzięki rozwojowi medycyny standardem leczenia stało się zastosowanie nowoczesnych endoprotez, które nie tylko pozwalają oszczędzić kończynę, ale również dają szansę na aktywne i pełne życie dla najmłodszych. Eksperci z Instytutu Matki i Dziecka (IMID) zastosowali tę metodę już u ponad 1000 dzieci.
Nowotwory kości u dzieci wciąż stanowią duże wyzwanie dla lekarzy. Występują rzadko i często nie dają jednoznacznych objawów, przez co często są rozpoznawane w zaawansowanym stadium. Symptomami świadczącymi o chorobie mogą być utrzymujące się bóle kończyn, szczególnie nasilające się w nocy, które nie ustępują mimo leczenia przeciwbólowego. Niepokojące są także guzy wyczuwalne pod skórą. Nierzadko pierwszym objawem choroby nowotworowej są złamania patologiczne, do których dochodzi w mechanizmie urazu niskoenergetycznego. Jednak rozwój medycyny pozwala coraz skuteczniej leczyć małych pacjentów przy użyciu coraz bardziej zaawansowanych terapii.
Endoprotezoplastyka to metoda leczenia polegająca na zastąpieniu fragmentu kości zajętego przez nowotwór specjalnym implantem. Endoprotezy rosnące, które wydłużają się wraz ze wzrostem dziecka są stosowane głównie u dzieci i młodzieży, znajdujących się w fazie intensywnego wzrostu. Nowoczesne implanty wykonane są z materiałów bezpiecznych dla organizmu, co minimalizuje ryzyko odrzutu i powikłań.
„Nowoczesne endoprotezy nie tylko zastępują utraconą tkankę, ale także rosną razem z dzieckiem, co minimalizuje konieczność przeprowadzania kolejnych operacji. To ogromny postęp, który pozwala dzieciom na utrzymanie pełnej funkcjonalności kończyny i powrót do aktywności fizycznej. Niemniej jednak zastosowanie implantów poresekcyjnych niesie ze sobą ryzyko infekcji okołoprotezowej, zwłaszcza u pacjentów poddawanych chemioterapii. Obniżona odporność znacząco zwiększa ryzyko powikłań, dlatego leczenie tej grupy pacjentów musi odbywać się w ścisłej współpracy onkologów i ortopedów” – wyjaśnia dr Bartosz Pachuta, specjalista ortopedii i traumatologii w Instytucie Matki i Dziecka.
Ogromnym skokiem technologicznym w rekonstrukcjach onkologicznych było wprowadzenie endoprotez dedykowanych konkretnemu pacjentowi, drukowanych w technologii 3D. Dzięki niej można zastąpić każdą kość. Szczególnie spektakularnym przykładem jest rekonstrukcja ubytków miednicy w sposób umożliwiający pacjentowi codzienne funkcjonowanie. Pacjenci po dużych resekcjach funkcjonują niemal normalnie – mogą chodzić, a nawet jeździć na rowerze. Oczywiście, wszystko zależy od wielkości usuniętej kości i zajęcia tkanek miękkich.
Endoprotezoplastyka znajduje zastosowanie przede wszystkim u pacjentów z nowotworami złośliwymi kości, takimi jak kostniakomięsak (osteosarcoma), chrzęstniakomięsak (chondrosarcoma) czy mięsak Ewinga. Nowoczesne technologie pozwalają na precyzyjne usunięcie zmienionych chorobowo tkanek przy zachowaniu możliwie dużej części zdrowej kości.
„Dzięki zastosowaniu endoprotez coraz więcej dzieci może zachować sprawność i wrócić do normalnej aktywności po zakończonym leczeniu. U wielu pacjentów, oprócz protez, stosuje się również chemio- lub radioterapię, co znacząco zwiększa szanse na całkowity powrót do zdrowia. Wprowadzenie leczenia skojarzonego wpłynęło w istotny sposób na poprawę jego wyników — obecnie w przypadku zlokalizowanego nowotworu uzyskuje się wyleczenie u około 90% dzieci. Jednak każdy przypadek jest inny, dlatego kluczowe jest indywidualne podejście do małego pacjenta oraz ścisła współpraca między onkologami, ortopedami i rehabilitantami. Tylko w ten sposób możemy zapewnić dziecku najlepsze rezultaty i maksymalny komfort życia po zakończonym leczeniu” – wyjaśnia prof. Anna Raciborska, kierownik Kliniki Onkologii i Chirurgii Onkologicznej IMiD.
Kluczowym elementem skutecznego leczenia tego rodzaju chorób onkologicznych jest prawidłowo wykonana biopsja kostna, oceniona przez doświadczonego histopatologa. Wszystkie pierwotne nowotwory kości powinny być leczone przez wielodyscyplinarne zespoły, ponieważ ponad 70% mięsaków wymaga leczenia skojarzonego – chirurgicznego i chemioterapeutycznego.
„Dzięki postępowi technologicznemu i doskonaleniu metod leczenia coraz więcej dzieci może uniknąć inwazyjnych operacji i cieszyć się aktywnym dzieciństwem. Kluczowe jest jednak, aby rodzice mieli świadomość, że dostęp do nowoczesnych terapii i odpowiednich specjalistów może mieć decydujące znaczenie dla skuteczności leczenia ich dziecka. Jednym z ośrodków specjalizujących się w leczeniu guzów litych u dzieci jest IMiD, w którym do 2024 r. wykonano już 1166 zabiegów wszczepiania endoprotez u dzieci i młodzieży, w tym tych wydłużanych mechanicznie lub przy użyciu pola elektromagnetycznego. Najmłodszy pacjent, u którego zastosowano ten rodzaj leczenia, miał zaledwie 8 miesięcy” – podsumowuje prof. Anna Raciborska.
Rozwój endoprotezoplastyki jest krokiem milowym w leczeniu nowotworów kości u dzieci. Dzięki nowoczesnym implantom mali pacjenci mają szansę na powrót do sprawności i normalne funkcjonowanie w życiu codziennym. Ważne jednak, aby diagnoza była postawiona możliwie najszybciej, a leczenie odbywało się w wyspecjalizowanym ośrodku.
