Regularne badania to kluczowe narzędzie profilaktyki, pozwalające wykryć nowotwory na wczesnym etapie. Tymczasem z badania opinii przeprowadzonego przez
SW Research na zlecenie marki Domowe Laboratorium wynika, że Polacy często wpadają w schematy utrudniające dbanie o zdrowie: lęk i nadmierną panikę, szukanie diagnozy w Internecie zamiast u specjalisty oraz bagatelizowanie objawów. Jakie są przyczyny tych mechanizmów i jak im przeciwdziałać? O komentarze poprosiliśmy Weronikę Eysymontt, psycholożkę i psychoterapeutkę poznawczo-behawioralną in spe oraz dr. n. med. Witolda Mazura.
Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem (IARC) zarządzana przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) prognozuje, że do 2050 roku będzie o 77% więcej przypadków nowotworów niż teraz. W lutym 2025 agencja badawcza SW Research przeprowadziła badanie opinii na zlecenie marki Domowe Laboratorium, w którym przepytała Polaków o to co wiedzą na temat raka jelita grubego, w jaki sposób podchodzą do wykonywania badań, leczenia oraz profilaktyki. Dlaczego ten nowotwór jest często diagnozowany zbyt późno?
Zdaniem respondentów kluczowym problemem jest brak badań profilaktycznych (58,5%) oraz odwlekanie wizyty u lekarza do momentu, gdy choroba daje już silne objawy (58,5%). Niemal połowa badanych (46,9%) przyznaje, że unika badań ze strachu przed diagnozą, a 43,7% nie wie, jakie symptomy raka jelita grubego powinny wzbudzić ich niepokój.
„Niestety rak stał się chorobą powszechną, więc lęk przed nim może w nas rosnąć, podobnie jak poczucie zagrożenia. Wydaje nam się, że unikanie potencjalnego „zagrożenia”, a więc unikanie chociażby regularnych badań profilaktycznych, sprawi że przestaniemy się stresować i rozmyślać, a zagrożenie (oraz choroba) same znikną. To złudne przekonanie, bo stresujące myśli w nas pozostaną, a my będziemy się nakręcać jeszcze bardziej. Nasz lęk będzie też coraz większy” – wyjaśnia Weronika Eysymontt. – „Spójrzmy na kwestię potencjalnej choroby i lęku (który jej towarzyszy) z nieco innej strony. Pamiętajmy, że lęk to nasz wewnętrzny alarm i warto go słuchać. Nawet jeśli obawiamy się wyników badania, warto pamiętać, że szybkie rozpoznanie choroby umożliwia szybsze podjęcie leczenia, co przekłada się na szansę na lepsze rokowania” – dodaje.
Jak reagują Polacy, gdy zauważą krew podczas wypróżnienia? Większość (55,8%) deklaruje, że natychmiast wykonałaby kompleksowe badania, aby znaleźć przyczynę. Spora grupa (44,5%) zdecydowałaby się na uważniejszą obserwację swojego organizmu. Co trzeci ankietowany (32,4%) przyznał, że ogarnęłoby go przerażenie, a 18% od razu pomyślałoby o diagnozie nowotworowej. Dla 10,4% byłby to powód do załamania, a 10,1% natychmiast wyobrażałoby sobie długotrwałe i kosztowne leczenie.
Choć ponad połowa badanych (55,8%) deklaruje, że w takiej sytuacji skonsultowałaby się z lekarzem, aż 44,5% osób najpierw zaczęłoby samodzielnie obserwować organizm, co mogłoby opóźnić diagnozę. Jak podkreśla psycholożka Weronika Eysymontt, wielu ludzi zamiast udać się do specjalisty, szuka odpowiedzi w Internecie. Problemem jest też tzw. wyszukiwanie selektywne, czyli tendencja do znajdowania informacji potwierdzających obawy i ignorowania tych, które mogłyby je rozwiać.
„Internet jest miejscem, które daje nieograniczone możliwości zdobywania różnego rodzaju informacji. Z jego pomocą możemy rozwijać naszą wiedzę i zainteresowania. Bardzo lubimy z niego korzystać, bo szybko i łatwo możemy znaleźć odpowiedzi na nasze pytania czy wątpliwości. Tylko czy wszystkie informacje, które znajdziemy w Internecie są na dla nas przydatne i konstruktywne? Czy dają nam poczucie bezpieczeństwa i spokoju? Ile razy zdarza się, że gdy tylko zaczyna nam coś dolegać, a w nas pojawia się naturalny lęk, „idziemy do Internetu” zamiast iść do lekarza i na badania. Szukanie informacji w sieci jest przecież proste, nie trzeba nigdzie wychodzić. Parę kliknięć w klawiaturę i mamy mnóstwo informacji. Internet serwuje nam na dodatek diagnozę i odpowiada na pytanie „co mi dolega?”. A my myślimy, że coś najgorszego, głowa już wymyśla najczarniejsze scenariusze, zaczynamy panikować. Na dodatek często zaczynamy szukać selektywnie informacji, które potwierdzą nasze obawy czy lęki. A przecież wystarczy skorzystać jak najszybciej z konsultacji z lekarzem, zrobić badania i rozwiać tym samym swoje obawy” – przypomina Eysymontt.
Brak świadomości to jeden z największych hamulców profilaktyki zdrowotnej. Z badania
wynika, że co czwarty Polak (23,7%) nie wie, jakie objawy raka jelita grubego powinny wzbudzić jego niepokój. Blisko 70% respondentów nie zdaje sobie też sprawy, że w aptekach dostępne są testy na obecność krwi utajonej w kale. Polacy nie są też pewni, czy potrafiłoby samodzielnie wykonać taki test.
Brak wiedzy to jednak tylko część problemu. Wiele osób nie chce wprowadzać zdrowych nawyków, ponieważ wymaga to wysiłku, a oni nie mają na to czasu ani energii. –
„Większość z nas chciałaby, żeby żyło nam się łatwiej. A jednak zdrowe odżywianie, przygotowywanie posiłków, włączenie do życia aktywności sportowej, odstawienie używek to rzeczy, które wymagają zaangażowania” – podkreśla dr n. med. Witold Mazur, kardiochirurg specjalizujący się w leczeniu otyłości. – „Kolejnym problemem jest złudne poczucie bezpieczeństwa: skoro czujemy się dobrze, pracujemy, podróżujemy i żyjemy jak zawsze, to zakładamy, że nic nam nie dolega. Po trzecie panuje przekonanie, że nie ma sensu się badać, bo jeszcze coś znajdą. I co wtedy? Jeśli znajdą jakiegoś guza, to też lepiej nie ruszać, bo może się rozsieje. Napędza nas zatem stereotypowe myślenie i przekonania, które nie są prawdziwe. Kolejną bolączką jest bagatelizowanie objawów, które powinny nas zaniepokoić. Przyznanie przed sobą, że coś nam może dolegać. Wreszcie: szukanie informacji w Internecie, by się samemu zdiagnozować (uspokoić lub niepotrzebnie nakręcić). Pacjenci czekają często kilka miesięcy chodząc z różnymi dolegliwościami, w nadziei, że kiedyś w końcu im przejdzie” – podsumowuje dr Mazur.
Marzec jest Międzynarodowym Miesiącem Świadomości Raka Jelita Grubego.
Cały raport pt. „Profilaktyka, czy ignorancja. Rak jelita grubego w świadomości Polaków”
fot. Freepik
