Podstawowy wniosek z raportu „Perspektywa pacjentek w leczeniu raka piersi w Polsce” [1]: Istnieje pilna i niezaspokojona potrzeba pacjentek z wczesnym hormonozależnym (HR+), HER2- rakiem piersi w zakresie dostępu do testów wielogenowych o zdolności prognostycznej i predykcyjnej, które pozwoliłyby na ograniczenie zjawiska nadmiernego bądź niedostatecznego leczenia chemioterapią.
Chemioterapia jest często rutynowo zalecana pacjentkom z rakiem piersi po operacji jako tzw. leczenie uzupełniające. Jednak z badań naukowych wynika, że korzyść kliniczną odnosi z niej tylko ograniczona grupa pacjentek. Testy wielogenowe pozwalają ustalić czy dana pacjentka odniesie korzyść z chemioterapii czy też nie. Jednak tylko co trzecia pacjentka kwalifikująca się do wykonania takiego badania słyszała o jego istnieniu – wynika z raportu.
„Ten raport badawczy pokazuje, jak za pomocą narzędzi naukowych możemy gromadzić i analizować dane dotyczące potrzeb i oczekiwań pacjentów. Dokładne poznanie perspektywy pacjentów jest szczególnie ważne w przypadku chorób onkologicznych, które często wiążą się z silnym obciążeniem emocjonalnym zarówno chorego, jak i jego najbliższych” – komentuje prof. dr hab. n. med. Mateusz Jankowski z Instytut Ochrony Zdrowia, Sekretarz Polskiego Towarzystwa Medycyny Personalizowanej.
Większość pacjentek z rakiem piersi nie zdaje sobie sprawy z dostępności diagnostyki molekularnej, która pozwala precyzyjnie określić, czy uzupełnienie hormonoterapii chemioterapią będzie dla nich optymalnym elementem leczenia. Testy wielogenowe pozwalają u części chorych na uniknięcie negatywnych skutków chemioterapii bez wpływu na obniżenie szans na przeżycie ani na zwiększenie ryzyka nawrotu nowotworu w przyszłości. Tymczasem aż 90 proc. ankietowanych pacjentek leczonych chemioterapią doświadczyło jej skutków ubocznych, takich jak utrata włosów, przewlekłe zmęczenie czy obniżenie jakości życia.
„Z badania ankietowego wynika, że ⅔ pacjentek nawet nie wie o możliwości wykonania testu wielogenowego przed przystąpieniem do chemioterapii. Nie są o tej możliwości informowane, bo te testy nie są finansowane ze środków publicznych. Jednocześnie badanie pokazuje, że aż 93 proc. respondentek skorzystałoby z nich, gdyby były bezpłatne. To chyba najdobitniej świadczy o tym, że konieczne są zmiany. Jako pacjentki z rakiem piersi oczekujemy dostępności testów wielogenowych pozwalających na bezpieczne odstąpienie od chemioterapii w systemie publicznej opieki zdrowotnej” – apeluje Krystyna Wechmann, prezes Federacji Stowarzyszeń „Amazonki”.
Aż trzy czwarte ankietowanych pacjentek podkreśliło, że możliwość podjęcia decyzji o leczeniu na podstawie wyniku testu wielogenowego zwiększyłoby ich pewność i akceptację decyzji o chemioterapii.
„Chemioterapia pozostaje kluczowym elementem leczenia raka piersi, jednak obecny stan wiedzy pokazuje, że nie każda pacjentka odnosi z niej jednakową korzyść. Dlatego tak istotne jest włączenie testów wielogenowych do standardów diagnostycznych. Testy te analizują ekspresję genów w komórkach nowotworowych, co pozwala ocenić ryzyko nawrotu choroby i przewidzieć korzyści z chemioterapii. Najważniejsza jest bowiem realna korzyść kliniczna dla pacjentki — jeśli test jej nie potwierdza, należy rozważyć rezygnację z leczenia, które mogłoby niepotrzebnie obciążyć organizm” – komentuje Anna Kupiecka, prezes Fundacji OnkoCafe – Razem Lepiej. – „System opieki zdrowotnej w Polsce powinien zapewniać dostęp do tych nowoczesnych narzędzi diagnostycznych, które są już standardem w wielu krajach Europy i znacząco wpływają na poprawę jakości życia pacjentek. Dzięki nim kobiety otrzymują spersonalizowaną terapię, dostosowaną do swoich indywidualnych potrzeb” – dodaje.
Eksperci zwracają również uwagę na fakt, że o ile u części pacjentek test wielogenowy pozwala lekarzowi oraz pacjentce podjąć decyzję o rezygnacji z dołączania chemioterapii do leczenia hormonalnego, to jednocześnie u niektórych pacjentek wynik testu decyduje o jej dodaniu do schematu terapeutycznego, co pozwala na uniknięcie niedostatecznego leczenia oraz odległych nawrotów choroby.
„Badania wielogenowe to standard diagnostyczny w raku piersi w Europie. Testy te analizują ryzyko nawrotu choroby pacjenta i określają sposób leczenia farmakologicznego, pokazując realne korzyści z użycia chemioterapii, która obecnie jest standardem terapeutycznym w Polsce” – podkreśla Magdalena Kardynał, prezes Fundacji OmeaLife.
Testy wielogenowe są już refundowane m.in. w Niemczech, Francji, Włoszech, Holandii, Belgii, Szwajcarii i Wielkiej Brytanii. Eksperci zgodnie apelują, by również polskie pacjentki mogły korzystać z tych samych standardów opieki.
Prof. dr hab. n. med. Renata Duchnowska, Kierownik Kliniki Onkologii Wojskowego Instytutu Medycznego uważa że: „Chore na wczesnego raka piersi o fenotypie luminalnym, HER2-ujemnym często w postępowaniu uzupełniającym otrzymują chemioterapię, nawet jeżeli nie ma pewności, czy przyniesie im to korzyści. Chore chciałyby mieć możliwość wykonania testów wielogenowych, które pomogłyby w podjęciu decyzji o tym, czy chemioterapia jest dla nich odpowiednia. Testy wielogenowe, które pozwalają na personalizację leczenia uzupełniającego (odpowiedni dobór leczenia) u chorych na raka piersi, nie są obecnie refundowane w Polsce, co stanowi poważny problem. Wyniki raportu wskazują na pilną potrzebę zmian w systemie opieki zdrowotnej, tak aby chore na wczesnego luminalnego, HER2-ujemnego raka piersi miały dostęp do nowoczesnych metod diagnostyki i leczenia”.
Natomiast dr n. med. Katarzyna Pogoda z Kliniki Nowotworów Piersi i Chirurgii Rekonstrukcyjnej Narodowego Instytutu Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie – Państwowego Instytutu Badawczego, przewodnicząca Sekcji Raka Piersi Polskiego Towarzystwa Onkologii Klinicznej dodaje: „Chemioterapia często wyłącza pacjentki z dotychczasowego życia na wiele miesięcy, a jej skutki uboczne, takie jak przewlekłe zmęczenie czy neuropatia, mogą utrzymywać się latami. Obecnie decyzje terapeutyczne w Polsce podejmujemy bez dostępu do tego narzędzia, co prowadzi zarówno do nadmiernego leczenia, jak i ryzyka niedostatecznej terapii u części chorych. Raport pokazuje, że pacjentki chcą mieć możliwość wykonania testów – 93% skorzystałoby z nich, gdyby były refundowane. Wdrożenie testów wielogenowych pozwoliłoby na bardziej świadome i trafne decyzje terapeutyczne, poprawiając zarówno skuteczność leczenia, jak i jakość życia pacjentek”.
Zgodnie z rekomendacjami zawartymi w raporcie, szeroki dostęp do testów wielogenowych mógłby znacząco poprawić jakość opieki nad pacjentkami z rakiem piersi w Polsce. Wprowadzenie nowoczesnej diagnostyki umożliwiłoby bardziej precyzyjne dopasowanie terapii do indywidualnych potrzeb pacjentek, ograniczając ryzyko zbędnych działań niepożądanych i zwiększając skuteczność leczenia.
[1] Perspektywa pacjentek w leczeniu raka piersi w Polsce. Raport badawczy. Warszawa, marzec 2025 r. Badanie przeprowadzono w dniach 27.01-23.02.2025 r., metodą CAWI, na grupie 1295 kobiet, u których zdiagnozowano raka piersi (niezależnie od daty diagnozy i podtypu nowotworu). Raport został przygotowany przez Instytut Ochrony Zdrowia wraz z Fundacją OnkoCafe – Razem Lepiej, Fundacją OmeaLife oraz Federacją Stowarzyszeń „Amazonki”.
